ارتباط بین کلسترول بالای خون و سکته مغزی چیست؟ به نقل از دکتر سید حسین آقامیری

سکته مغزی حمله ای ناگهانی به مغز می تواند زندگی را به طور کامل دگرگون کند. در این میان کلسترول بالا به عنوان یک عامل خطر خاموش نقش مهمی در افزایش احتمال بروز سکته مغزی ایفا می کند. اما دقیقاً این ارتباط چگونه است؟ و چه اقداماتی برای پیشگیری از این خطر وجود دارد؟

در این مقاله به نقل از دکتر سید حسین آقامیری متخصص برجسته قلب و عروق به بررسی عمیق ارتباط بین کلسترول بالای خون و سکته مغزی می پردازیم. با ما همراه باشید تا با درک این رابطه حیاتی گام های موثری در جهت حفظ سلامت خود و پیشگیری از سکته مغزی بردارید.

درک کلسترول و سکته مغزی

کلسترول ماده ای چرب مانند و ضروری برای ساختار سلول های بدن است که به طور طبیعی در خون یافت می شود. با این حال افزایش بیش از حد کلسترول در خون می تواند به یک تهدید جدی برای سلامتی تبدیل شده و خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی از جمله سکته مغزی را به طور چشمگیری افزایش دهد. سکته مغزی که ناشی از اختلال در خون رسانی به مغز است می تواند منجر به آسیب های دائمی و ناتوانی های جدی شود. درک ارتباط بین کلسترول و سکته مغزی اولین قدم اساسی برای پیشگیری از این عارضه خطرناک است.

کلسترول چیست و چگونه خطر سکته مغزی را افزایش می دهد؟

کلسترول به خودی خود یک ماده مضر نیست؛ بلکه برای بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن ضروری است. مشکل اصلی زمانی آغاز می شود که سطح نوعی از کلسترول به نام کلسترول بد (LDL) در خون بیش از حد افزایش یابد. این نوع کلسترول در صورت بالا بودن می تواند در دیواره داخلی رگ های خونی رسوب کرده و به تدریج پلاک هایی را تشکیل دهد. این پلاک ها که از ترکیبی از کلسترول چربی ها و سایر مواد تشکیل شده اند باعث تنگ شدن و سخت شدن دیواره رگ ها می شوند. این فرآیند که به نام تصلب شرایین شناخته می شود زمینه ساز بسیاری از مشکلات قلبی عروقی از جمله سکته مغزی است.

هنگامی که پلاک های تصلب شرایین در رگ های خونی گردن یا مغز شکل می گیرند می توانند جریان خون به مغز را محدود و مختل کنند. در این حالت مغز که به طور مداوم به اکسیژن و مواد مغذی نیاز دارد با کمبود مواجه شده و خطر آسیب سلولی و سکته مغزی افزایش می یابد. بدتر از آن اگر این پلاک ها ناپایدار شده و پاره شوند می توانند منجر به تشکیل لخته خون شوند. این لخته خون می تواند به طور ناگهانی جریان خون را در رگ مسدود کرده و باعث سکته مغزی ایسکمیک شود که شایع ترین نوع سکته مغزی است. علاوه بر این تصلب شرایین می تواند دیواره رگ های خونی را ضعیف کرده و آن ها را مستعد پارگی کند که این امر خطر سکته مغزی هموراژیک (خونریزی مغزی) را نیز افزایش می دهد. بنابراین کلسترول بالای خون به دو طریق اصلی خطر سکته مغزی را افزایش می دهد: از طریق ایجاد انسداد در رگ ها (سکته ایسکمیک) و از طریق تضعیف دیواره رگ ها و افزایش خطر خونریزی (سکته هموراژیک).

چگونه بفهمیم که کلسترول من خیلی بالاست؟

یکی از خطرناک ترین جنبه های کلسترول بالا این است که معمولاً علائم هشداردهنده ای ندارد. به همین دلیل است که اغلب به آن قاتل خاموش می گویند. بسیاری از افراد تا زمانی که دچار عوارض جدی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی نشوند از بالا بودن کلسترول خون خود بی اطلاع هستند. متاسفانه علائمی مانند سردرد سرگیجه یا خستگی که گاهی به کلسترول بالا نسبت داده می شوند غیراختصاصی هستند و می توانند ناشی از عوامل مختلفی باشند. به همین دلیل تنها راه قطعی برای تشخیص کلسترول بالا انجام آزمایش خون است. این آزمایش ساده که معمولاً به عنوان پانل لیپیدی شناخته می شود سطح کلسترول تام کلسترول LDL (بد) کلسترول HDL (خوب) و تری گلیسیریدها را اندازه گیری می کند. پزشک شما با بررسی نتایج این آزمایش می تواند سطح کلسترول شما را ارزیابی کرده و در صورت نیاز اقدامات بعدی مانند تغییر سبک زندگی یا درمان دارویی را توصیه کند. به طور کلی توصیه می شود که افراد بالغ به طور منظم به خصوص از سن 40 سالگی به بعد آزمایش کلسترول خون را انجام دهند حتی اگر هیچ علامت خاصی نداشته باشند.

چه چیزی باعث کلسترول بالا می شود؟

عوامل متعددی می توانند در افزایش سطح کلسترول خون نقش داشته باشند. برخی از این عوامل قابل کنترل هستند در حالی که برخی دیگر غیرقابل کنترل هستند. مهم ترین عوامل خطر قابل کنترل عبارتند از:

• رژیم غذایی ناسالم: مصرف زیاد چربی های اشباع (مانند چربی های موجود در گوشت قرمز لبنیات پرچرب و غذاهای سرخ شده) و چربی های ترانس (که در بسیاری از غذاهای فرآوری شده و فست فودها یافت می شوند) اصلی ترین عامل افزایش کلسترول LDL (بد) هستند.
• عدم تحرک بدنی: کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی منظم می تواند منجر به افزایش کلسترول LDL و کاهش کلسترول HDL (خوب) شود.
• اضافه وزن و چاقی: وزن بالا به ویژه چاقی شکمی با افزایش سطح کلسترول LDL و تری گلیسیریدها مرتبط است.
• سیگار کشیدن: سیگار نه تنها به رگ های خونی آسیب می رساند بلکه می تواند سطح کلسترول HDL را کاهش داده و کلسترول LDL را افزایش دهد.
• مصرف الکل: مصرف بیش از حد الکل می تواند سطح تری گلیسیریدها و کلسترول تام را افزایش دهد.

علاوه بر عوامل قابل کنترل برخی عوامل غیرقابل کنترل نیز در افزایش کلسترول خون نقش دارند از جمله:

• ژنتیک: سابقه خانوادگی کلسترول بالا می تواند خطر ابتلا به این مشکل را افزایش دهد. برخی افراد به دلیل ژنتیک مستعد تولید کلسترول بیشتر در بدن هستند.
• سن: با افزایش سن سطح کلسترول خون به طور طبیعی افزایش می یابد.
• جنسیت: به طور کلی مردان بیشتر از زنان در معرض خطر کلسترول بالا قرار دارند به خصوص قبل از سن یائسگی در زنان.

درک این عوامل خطر و تلاش برای اصلاح عوامل قابل کنترل گام مهمی در پیشگیری از کلسترول بالا و عوارض ناشی از آن از جمله سکته مغزی است.

سایر عوامل خطر سکته مغزی

در حالی که کلسترول بالا یک عامل خطر مهم برای سکته مغزی است عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند احتمال بروز این عارضه را افزایش دهند. شناخت این عوامل و مدیریت آن ها به اندازه کنترل کلسترول خون اهمیت دارد. سایر عوامل خطر مهم سکته مغزی عبارتند از:

• فشار خون بالا: فشار خون بالا یکی از قوی ترین عوامل خطر سکته مغزی است. فشار خون بالا به دیواره رگ های خونی آسیب می رساند و آن ها را مستعد پارگی و خونریزی می کند (سکته هموراژیک) و همچنین می تواند روند تصلب شرایین را تسریع کند (سکته ایسکمیک).
• دیابت: افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند. دیابت می تواند به رگ های خونی آسیب برساند و خطر تصلب شرایین را افزایش دهد.
• بیماری های قلبی: بیماری های قلبی مانند نارسایی قلبی فیبریلاسیون دهلیزی و بیماری های دریچه ای قلب خطر سکته مغزی را افزایش می دهند.
• سابقه خانوادگی سکته مغزی: اگر سابقه سکته مغزی در خانواده شما وجود داشته باشد احتمال ابتلا به سکته مغزی در شما نیز بیشتر است.
• سن بالا: خطر سکته مغزی با افزایش سن بیشتر می شود.
• نژاد: برخی نژادها مانند آفریقایی-آمریکایی ها بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند.
• جنسیت: مردان بیشتر از زنان در معرض خطر سکته مغزی هستند اما سکته مغزی در زنان اغلب با عوارض جدی تری همراه است.
• سایر عوامل: عوامل دیگری مانند آپنه خواب میگرن مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی (به ویژه در زنان سیگاری و بالای 35 سال) و برخی بیماری های خودایمنی نیز می توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند.

توجه به این عوامل خطر و تلاش برای مدیریت آن ها به ویژه در کنار کنترل کلسترول خون نقش حیاتی در کاهش خطر سکته مغزی و حفظ سلامت مغز دارد.

چگونه می توانم کلسترول خود را کاهش دهم؟

خبر خوب این است که راه های موثری برای کاهش کلسترول خون وجود دارد و با اتخاذ سبک زندگی سالم و در صورت نیاز استفاده از دارو می توان سطح کلسترول را به محدوده سالم بازگرداند و خطر سکته مغزی را به طور قابل توجهی کاهش داد. مهم ترین راهکارهای کاهش کلسترول عبارتند از:

رژیم غذایی مناسب برای کاهش کلسترول

تغذیه سالم سنگ بنای کاهش کلسترول است. تغییرات ساده در رژیم غذایی می تواند تاثیر چشمگیری بر سطح کلسترول خون داشته باشد. اصول کلی رژیم غذایی کاهش دهنده کلسترول عبارتند از:

• کاهش مصرف چربی های اشباع و ترانس: این نوع چربی ها که عمدتاً در گوشت قرمز پرچرب لبنیات پرچرب روغن های جامد غذاهای سرخ شده و فرآوری شده یافت می شوند باید به حداقل برسند. به جای آن ها از چربی های غیراشباع سالم مانند روغن زیتون روغن کانولا روغن آووکادو آجیل و دانه ها استفاده کنید.
• افزایش مصرف فیبر: فیبر محلول که در جو دوسر لوبیا عدس سیب و مرکبات یافت می شود می تواند به کاهش کلسترول LDL کمک کند. مصرف میوه ها سبزیجات و غلات کامل را افزایش دهید.
• مصرف ماهی های چرب: ماهی های چرب مانند سالمون ساردین و ماهی تن سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند که می توانند سطح کلسترول HDL (خوب) را افزایش داده و به کاهش تری گلیسیریدها کمک کنند. حداقل دو بار در هفته ماهی چرب مصرف کنید.
• مصرف استرول ها و استانول های گیاهی: این ترکیبات گیاهی که به برخی از محصولات غذایی مانند مارگارین و ماست اضافه می شوند می توانند جذب کلسترول از روده را کاهش دهند.
• کاهش مصرف کلسترول غذایی: اگرچه تاثیر کلسترول غذایی بر کلسترول خون به اندازه چربی های اشباع و ترانس نیست اما کاهش مصرف غذاهای پرکلسترول مانند زرده تخم مرغ گوشت قرمز و جگر می تواند مفید باشد.

ورزش و فعالیت بدنی منظم

فعالیت بدنی منظم نه تنها برای حفظ وزن سالم و سلامت عمومی ضروری است بلکه نقش مهمی در بهبود سطح کلسترول خون نیز دارد. ورزش منظم می تواند:

• کلسترول LDL (بد) را کاهش دهد.
• کلسترول HDL (خوب) را افزایش دهد.
• به کاهش وزن کمک کند که خود می تواند تاثیر مثبتی بر سطح کلسترول داشته باشد.

توصیه می شود که بیشتر بزرگسالان حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی متوسط ​​هفتگی (مانند پیاده روی سریع شنا دوچرخه سواری یا رقص) یا 75 دقیقه فعالیت بدنی شدید هفتگی (مانند دویدن یا ورزش های هوازی) داشته باشند. حتی فعالیت های سبک تر مانند پیاده روی روزانه نیز می تواند مفید باشد. مهم این است که فعالیت بدنی را به بخشی منظم از سبک زندگی خود تبدیل کنید.

نقش دارو در کاهش کلسترول

در برخی موارد تغییر سبک زندگی به تنهایی برای کاهش کلسترول به سطح مطلوب کافی نیست. اگر سطح کلسترول LDL شما بسیار بالا باشد یا اگر عوامل خطر دیگری برای بیماری قلبی عروقی (مانند دیابت فشار خون بالا یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی) داشته باشید پزشک ممکن است داروهای کاهنده کلسترول را تجویز کند.

رایج ترین و موثرترین داروهای کاهنده کلسترول استاتین ها هستند. استاتین ها با کاهش تولید کلسترول در کبد عمل می کنند و می توانند به طور قابل توجهی سطح کلسترول LDL را کاهش دهند. داروهای دیگری مانند ازتیمایب فیبرات ها و بازدارنده های PCSK9 نیز ممکن است در شرایط خاص توسط پزشک تجویز شوند. مصرف داروهای کاهنده کلسترول باید تحت نظر پزشک و همراه با رعایت سبک زندگی سالم باشد.

FAQ

آیا کلسترول بالا همیشه منجر به سکته مغزی می شود؟

خیر کلسترول بالا لزوماً به معنای حتمی بودن سکته مغزی نیست اما یک عامل خطر مهم است که احتمال بروز آن را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. بسیاری از افراد با کلسترول بالا هرگز سکته مغزی نمی کنند در حالی که برخی دیگر با وجود کلسترول نرمال دچار سکته می شوند. خطر کلی سکته مغزی به مجموعه ای از عوامل خطر بستگی دارد نه فقط کلسترول.

بهترین زمان برای انجام آزمایش کلسترول چه موقع است؟

به طور کلی توصیه می شود که افراد بالغ از سن 40 سالگی به بعد هر 5 سال یک بار آزمایش کلسترول خون را انجام دهند. اگر عوامل خطر سکته مغزی یا بیماری قلبی عروقی دارید ممکن است نیاز باشد که آزمایش کلسترول را زودتر و با فواصل کوتاه تر انجام دهید. پزشک شما می تواند بر اساس شرایط فردی شما زمان مناسب برای انجام آزمایش را توصیه کند.

آیا تغییرات رژیم غذایی به تنهایی برای کاهش کلسترول کافی است؟

در بسیاری از موارد تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی می تواند به طور موثری سطح کلسترول را کاهش دهد به ویژه اگر تغییرات به صورت پایدار و مستمر اعمال شوند. با این حال برای برخی افراد به ویژه کسانی که کلسترول بسیار بالا دارند یا عوامل خطر متعدد دیگری دارند ممکن است تغییر سبک زندگی به تنهایی کافی نباشد و نیاز به داروهای کاهنده کلسترول نیز باشد.

آیا استرس می تواند باعث افزایش کلسترول شود؟

استرس مزمن به طور مستقیم باعث افزایش کلسترول خون نمی شود اما می تواند به طور غیرمستقیم از طریق تاثیر بر سبک زندگی سطح کلسترول را تحت تاثیر قرار دهد. استرس ممکن است منجر به انتخاب های غذایی ناسالم کم تحرکی سیگار کشیدن و مصرف الکل شود که همگی می توانند سطح کلسترول را افزایش دهند. مدیریت استرس از طریق روش های سالم مانند ورزش مدیتیشن و تکنیک های آرام سازی می تواند به حفظ سبک زندگی سالم و در نتیجه کنترل بهتر کلسترول کمک کند.