سنًت شب های ماه رمضان در نجف أشرف

از یک روز از پیش از آغاز ماه مبارک رمضان ، ماه ضیافت اللهی ، مرحوم حاج شیخ تقی ایزدی ، مشهور به شیخ تقی مؤذًن ، با صدای زیبا وحزین خود ، در نیمه شب پس از مناجات شبانه ای که معمولا در طول سالیان دراز ، همواره پیش از اذان صبح ، نیم ساعتی را به مناجات از مناره های بارگاه مشغول بود و در پایان اذان صبح را با صدای زیبایش ندا می داد ، به اجرا می گذارد.

مرحوم موذن در یک الی دو شب پیش از آغاز ماه مبارک ودر آستانه حلول این ماه عبادت وتعظیم ، با بندهای زیبایی ، حلول ماه رمضان را خوش آمد می گفت.
خداوندا !!
با این صدا و مرحبا ! مرحبا !
یا شهر رمضان !
شهر الطاعة والصیام !
مرحباً ! مرحباً ! یا شهر الطاعة والایمان !
مرحباً ! مرحباً ! یا شهر الخیر والأحسان.
مرحباً ! مرحباً ! یا شهر التًوبة والغفران.
مرحباً بک یا شهر رمضان المبارک!
به این ماه ضیافت اللهی ، خوش آمد می گفت که تا کنون این سنًت زیبا همچنان ادامه دارد و صدای این مرحبا گویی ، روحانیتی را در آسمان نجف أشرف و پیرامون صحن و سرای أمیر المومنین علیه السلام بوجود می آورد که وصف ناشدنی بوده و ناگهان شب اول ماه رمضان حرم و صحن مطهر و مردم و فضای مساجد و حسینیه ها وخیابان ها و مغازه ها و همه و همه تغییر چهره داده و هر انسانی چه ساکن و چه زائر ، این تغییر و تفاوت را احساس می نمایند!
و چه احساس زیبایی !
تو گویی با تک تک سلًولهای پیکرت ، حلاوت آغاز این ماه قرآن ، ماه ضیافت ، و ماه عبادت را احیاس می کنی!
از شب نخست نه تنها در نجف ، بلکه در تمام شهرهای عراق و نه ! بلکه در تمام شهرهای اقالیم قبله ، شور و هیجان و شب زنده داری و چراغانی و نشست های علمی شبانه تا نزدیکی سحر ، آغاز می گردد.
در نجف ، بیرونی مراجع و علمای حوزه شب های نشست های علمی از حدود ساعت ١٠ شب آغاز شده و این نشست ها ، گاه چهار ساعت بطول می انجامد.

جا دارد اشاره نمایم که مرحوم حاج تقی مؤذًن، در طول ماه مبارک رمضان ،دقایقی پیش از اذان صبح ، ندای زیبای ( إشرب الماء هنیئا …) را چندین بار ندا می داد و سپس لحظاتی پیش از اذان، ندای ( لا تشرب . لا تشرب . ) که نشان از پایان خوردن و آشامیدن بود را از مناره های بارگاه علوی به گوش تمام ساکنین در نجف اشرف می رسانید و در این هنگام بود که با فاصله لحظاتی چند و بانگ یا الله ! یالله ! او ، صدای أذان از مناره های بارگاه ، در آسمان شهر نجف طنین می انداخت .فضای شهر وحرم و صحن مطهر ، در این ماه مبارک دگرگون شده وهمه به یکدیگر حلول این ماه مبارک را تبریک می گفتند.

گفتنی است که شبهای ماه رمضان نجف ، همواره همچون روز گردیده و تا سحرگاهان ، تمامی مردم از اقشار گوناگون شهر ، از روحانیون و کاسبان و دانش پژوهان و دانشگاهیان و جز اینها ، همه تا نزدیکی سحر و اذان در مجامعی علمی ، در خانه ها وبیرونی های مراجع و رموز حوزه و نیز خانه های سرشناسان اجتماعی نجف از خانواده های مشهور نجفی که گاه ریشه به دویست سال پیش ، اندک تر وافزون بر آن همچون خاندان حکیم ، خاندان بحر العلوم، خاندان صاحب جواهر ، خاندان خرسان ، خاندان شمسه ، خاندان رُفیعی، خاندان کلید دار، ونیز رؤسا وبزرگان عشایر نجف گرد آمده ،

وضمن دید و بازدید ، این انجمن ها ، مرکزی برای سخن و بازگویی خاطرات و بحث های علمی و شعر خوانی و جز اینها است که در این چند سال اخیر با توفیق تشرفی که به اینجانب دست داد ، متوجه شدم که هنوز این سنًت زیبا رایج و برقرار است و شبها از پس افطار تا نزدیکی اذان صبح ، در این مجامع زیبای علمی ، تاریخی، ادبی و نیز حوزوی شرکت نموده و بهره های فراوانی را ضمن دیدار از این شخصیت ها ، سپری نمودم.

گفتنی است که در این سنًت زیبا که مشهور به (لیالی رمضانیة ) بوده و ریشه در چند قرن گذشته دارد ، حوزیان و دیگر ساکنین و مجاورین بارگاه علوی ، ضمن دید وبازدید ، ساعتهای زیبای این شبهای پر برکت از ماه مبارک رمضان را با بهره گیری های گسترده ، سپری می نمایند.

لازم به اشاره است که در مکًه و مدینه ، هنگامی که سالها توفیق تشرف به عمره رمضانیه را داشتم ، در این مجامع علمی و دانشگاهی ، دیوانیه های شخصیت های برجسته علمی و اجتماعی این دو شهر ، همچون دیوانیه مرحوم دکتر احمد زکی یمانی، وزیر نفت سابق عربستان که از چهره های علمی و مذهبی عربستان بشمار می آمد و موسسه ( الفرقان ) در لندن را تاسیس کرده و موسوعة مکًة المکرًمة و المدینة المنوًرة را در ١٢ جلد به چاپ رسانید ،

دیوانیه دکتر عبد الوهاب سلیمان ، رییس هیأت علمای عربستان که از جایگاه علمی والایی برخوردار بود و کتاب های متعددی را به رسته تحریر در آورده است ، دیوانیه دکتر طلال بافقیه ، استاد و رییس دانشکده فقه دانشگاه أمً القرای مکًه ، دیوانیه دکتر سید محمد المالکی امام حنفیان ، که بیش از یکصد دانشجو و روحانی حنفی را در مدرسه خود تربیت می نمود ، دیوانیه شیبی ها که کلید داران و سدنه کعبه مکرمه بشمار می آیند ، و شخصیت های اجتماعی و دانشگاهی و گاه نظامی گوناگونی از مکه در مجلس وی حضور داشتند ،

دیوانیه شیخ جمیل جلالی ، مطًوف ملکی و پادشاهان و شخصیت های سیاسی جهان اسلام در مسجد الحرام ، دیوانیه سید أنس الکتبی ، نقیب سادات حجاز در مدینه که با کتابخانه گسترده خود ، تو گویی در یکی از خانه ها و یا کتابخانه های نجف و یا قم حضور داری ، شرکت کرده و تا پاسی از بامداد و به علًت حضور ما تعدادی شیعه اثنی عشری ،

اغلب بحث اعتقادات شیعه به میان آورده می شد و جالب اینکه چه تاثیر گذاری گسترده ای را در میان این طبقه روشنفکر که هیچیک وهابی مسلک نبودند را به ارمغان می آورد و جالب اینکه این جلسات ما بیش از پانزده سال ادامه یافت و ارتباط علمی در طول سال میان دو گروه برقرار بود، تا آنجا که بیاد دارم در سال سوم برخی از آنان تربت حضرت أباعبد الله (ع ) را از ما درخواست نمودند!

در این راستا سخن بسیار است که امیدوارم در فرصتی دیگر با عنوان مجالس رمضانیه مکًه و مدینه ، خاطرات و رخدادها و بحث های فیما بین را بازگو نمایم.

اول رمضان سال ١٤٤٤ هجری
برابر با سوم فروردین سال ١٤٠٢ شمسی
تهران