ماده قانونی سوگند تکمیلی

سوگند تکمیلی راهی برای اثبات ادعا در مواقعی است که دلایل کافی در دسترس نیست. این سوگند به خواهان کمک می کند تا با تکمیل شواهد ناقص خود، مسیر احقاق حق را هموار سازد. ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی به تفصیل به این موضوع پرداخته و شرایط و جزئیات آن را روشن می کند. این راهنما به بررسی دقیق این ماده می پردازد.

در دنیای پیچیده و پرچالش دعاوی حقوقی، اثبات ادعا ستون فقرات هر پرونده به شمار می رود. گاهی اوقات، افراد خود را در موقعیتی می یابند که دلایلی برای اثبات حقانیت خود دارند، اما این دلایل به تنهایی برای قانع کردن دادگاه کافی نیستند. در چنین لحظاتی، سوگند به عنوان یک ابزار قدرتمند و مؤثر، می تواند مسیر عدالت را هموار سازد. یکی از انواع مهم سوگند در نظام حقوقی ایران، «سوگند تکمیلی» است که به خواهان امکان می دهد تا با کمک یک گواه و ادای سوگند، نقص دلیل خود را جبران کند.

ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی (ق.آ.د.م) به مثابه چراغی راهنما، شرایط و جزئیات این نوع سوگند را به روشنی تبیین کرده است. این ماده، دریچه ای به سوی احقاق حقوق در دعاوی مالی می گشاید که گاهی اوقات، به دلیل عدم دسترسی به بینه شرعی کامل، در هاله ای از ابهام باقی می ماندند. در این مقاله جامع، تلاش شده است تا با رویکردی تحلیلی و کاربردی، ابعاد مختلف ماده ۲۷۷ ق.آ.د.م مورد بررسی قرار گیرد. از تعریف ماهیت سوگند تکمیلی و تفاوت آن با سایر سوگندها گرفته تا شرایط دقیق اتیان و آثار حقوقی آن، تمامی جنبه ها به گونه ای تشریح خواهد شد که هر فردی، چه درگیر پرونده های حقوقی باشد و چه علاقه مند به افزایش دانش حقوقی خود، بتواند درک عمیق و کاملی از این موضوع پیدا کند.

درک ماهیت و جایگاه قانونی سوگند تکمیلی

در هر سیستم قضایی، ادله اثبات دعوا ابزارهایی هستند که طرفین دعوا برای اثبات ادعاهای خود و یا رد ادعاهای طرف مقابل به دادگاه ارائه می دهند. این ادله شامل اقرار، اسناد، شهادت شهود، کارشناسی، معاینه محل، تحقیق محلی و سوگند می شود. در میان این ابزارها، سوگند از جایگاه ویژه ای برخوردار است، زیرا مستقیماً به وجدان و اعتقادات دینی شخص متوسل می شود و می تواند در شرایط خاص، گره گشای بسیاری از پرونده ها باشد.

تعریف دقیق سوگند تکمیلی در نظام حقوقی ایران

سوگند تکمیلی، همان طور که از نامش پیداست، ابزاری برای «تکمیل» است. تصور کنید در یک پرونده مالی، شما به عنوان خواهان، مدارکی هرچند ناقص، یا شهادتی که به تنهایی کفایت بینه شرعی را ندارد، در اختیار دارید. در این شرایط، سوگند تکمیلی به شما این امکان را می دهد که با اضافه کردن یک سوگند از جانب خودتان، این دلیل ناقص را کامل کرده و ادعای خود را به اثبات برسانید. می توان گفت سوگند تکمیلی، سوگندی است که خواهان برای تکمیل دلیل ناقص خود ادا می کند، زمانی که امکان اقامه بینه شرعی کامل (مانند دو گواه مرد یا یک مرد و دو زن) برای او وجود نداشته باشد.

مفهوم تکمیل دلیل ناقص به این معناست که خواهان از دلایل صفر دست خالی نیست، بلکه شواهدی هرچند ضعیف یا ناکافی، در دست دارد که نیاز به تقویت و پشتیبانی دارند. به عنوان مثال، اگر خواهان تنها یک شاهد مرد داشته باشد، شهادت او به تنهایی برای اثبات بسیاری از دعاوی مالی کافی نیست؛ اما در کنار سوگند خواهان، می تواند به عنوان یک بینه کامل محسوب شود. عدم امکان اقامه بینه شرعی نیز به این مفهوم اشاره دارد که خواهان با وجود تلاش و جستجو، نتوانسته است گواهان لازم را طبق نصاب شرعی (یعنی دو گواه مرد، یا یک مرد و دو زن برای دعاوی مالی) فراهم کند. در چنین مواردی است که قانونگذار، راهکار سوگند تکمیلی را برای جلوگیری از تضییع حقوق افراد پیش بینی کرده است.

ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی: متن کامل و تحلیل اجزا

برای درک عمیق تر سوگند تکمیلی، باید به متن دقیق ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی و تبصره آن مراجعه کرد. این ماده قلب تپنده سوگند تکمیلی است و جزئیات کاربرد آن را روشن می سازد.

در کلیه دعاوی مالی که به هر علت و سببی به ذمه تعلق می گیرد از قبیل قرض، ثمن معامله، مال الاجاره، دیه جنایات، مهریه، نفقه، ضمان به تلف یا اتلاف، همچنین دعاوی که مقصود از آن مال است از قبیل بیع، صلح، اجاره، هبه، وصیت به نفع مدعی، جنایت خطائی و شبه عمد موجب دیه، چنانچه برای خواهان امکان اقامه بینه شرعی نباشد می تواند با معرفی یک گواه مرد یا دو گواه زن به ضمیمه یک سوگند ادعای خود را اثبات کند.

تبصره: در موارد مذکور در این ماده ابتدا گواه واجد شرایط، شهادت می دهد سپس سوگند توسط خواهان اداء می شود.

تحلیل تفصیلی هر بخش از این ماده، ابعاد مختلف سوگند تکمیلی را نمایان می سازد:

• «در کلیه دعاوی مالی»: این عبارت نشان می دهد که سوگند تکمیلی صرفاً در دعاوی مالی کاربرد دارد. یعنی دعوایی که موضوع آن مستقیماً به پول یا مال برمی گردد.
• «که به هر علت و سببی به ذمه تعلق می گیرد»: این بخش به معنای دیون و تعهدات مالی است که بر عهده شخص قرار می گیرد. مانند بدهی ناشی از قرض یا اجاره.
• «یا دعاوی که مقصود از آن مال است»: این بخش شامل مواردی می شود که هدف اصلی دعوا، تصاحب یا اثبات مالکیت بر مالی است، مانند دعاوی مربوط به بیع (خرید و فروش) یا صلح.
• «چنانچه برای خواهان امکان اقامه بینه شرعی نباشد»: این شرط اساسی ترین پیش نیاز سوگند تکمیلی است. به این معنا که خواهان باید تلاش خود را برای ارائه دلایل کامل انجام داده باشد، اما موفق نشده باشد. این جمله به افراد درگیر پرونده های قضایی می فهماند که این گزینه صرفاً در شرایط نبودِ شواهد کافی، باز می شود.
• «می تواند با معرفی یک گواه مرد یا دو گواه زن به ضمیمه یک سوگند ادعای خود را اثبات کند»: این قسمت، ترکیب اصلی سوگند تکمیلی را مشخص می کند؛ یعنی شهادت یک گواه مرد یا دو گواه زن به همراه سوگند خواهان. این ترکیب، نقص بینه شرعی را جبران می کند.

تبصره ماده ۲۷۷ نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. ترتیب ادای شهادت و سوگند در این تبصره به وضوح قید شده است: ابتدا گواه شهادت می دهد و سپس خواهان سوگند یاد می کند. این ترتیب، از حیث رویه قضایی، بسیار حائز اهمیت است و باید به دقت رعایت شود.

تفاوت های کلیدی سوگند تکمیلی با سایر انواع سوگند

سوگند در قانون آیین دادرسی مدنی به انواع مختلفی تقسیم می شود که هر یک کاربرد و شرایط خاص خود را دارند. برای درک بهتر سوگند تکمیلی، مقایسه آن با سایر انواع سوگند ضروری است.

مقایسه با سوگند بتی (قاطع دعوا)

سوگند بتی یا قاطع دعوا که در مواد ۲۷۲ تا ۲۷۶ ق.آ.د.م تبیین شده است، ماهیتی کاملاً متفاوت دارد. تصور کنید خواهان هیچ دلیلی برای اثبات ادعای خود ندارد. در این حالت، خواهان می تواند از خوانده بخواهد که سوگند یاد کند. اگر خوانده سوگند یاد کند، دعوا به نفع او ساقط می شود (ماده ۲۷۲). اما اگر خوانده از سوگند امتناع کند یا سوگند را به خواهان برگرداند، خواهان می تواند سوگند یاد کرده و ادعای خود را اثبات کند (ماده ۲۷۳).

تفاوت اصلی در اینجاست: در سوگند بتی، خواهان هیچ دلیلی ارائه نکرده است، در حالی که در سوگند تکمیلی، خواهان دلیل ناقصی دارد که نیاز به تکمیل دارد. همچنین، در سوگند بتی، امکان رد سوگند به خواهان وجود دارد، اما در سوگند تکمیلی، سوگند صرفاً توسط خواهان ادا می شود و امکان رد آن به خوانده وجود ندارد. این تفاوت ها نشان می دهد که هر یک از این سوگندها، در کدام مرحله و با چه هدفی مورد استفاده قرار می گیرند.

مقایسه با سوگند استظهاری

سوگند استظهاری (برگرفته از مواد ۲۷۸ و ۲۷۹ ق.آ.د.م) نیز نوع دیگری از سوگند است که شرایط ویژه ای دارد. این سوگند زمانی کاربرد دارد که دعوایی علیه متوفی (فرد فوت شده) اقامه می شود. در چنین مواردی، پس از آنکه خواهان (مدعی) بینه (شاهد) اقامه کند، علاوه بر آن، باید سوگند نیز یاد کند تا ادعایش اثبات شود. این سوگند در واقع برای تقویت و تأکید بر ادعایی است که ممکن است به دلیل فوت خوانده، بررسی آن با چالش مواجه شود.

تفاوت اساسی با سوگند تکمیلی در این است که موضوع سوگند استظهاری صرفاً دعاوی علیه متوفی است، در حالی که سوگند تکمیلی در دعاوی مالی عمومی به کار می رود. علاوه بر این، در سوگند استظهاری، وجود بینه (شواهد کامل) به همراه سوگند خواهان الزامی است، اما در سوگند تکمیلی، گواه (شاهد ناقص) به همراه سوگند خواهان، مکمل یکدیگر هستند تا نقص بینه را جبران کنند. به عبارت دیگر، سوگند استظهاری تأیید بینه است، در حالی که سوگند تکمیلی تکمیل دلیل ناقص است. این تفاوت ها در عمل، برای کسانی که به دنبال احقاق حق خود هستند، بسیار مهم است و عدم درک صحیح آن ها می تواند به تضییع حقوق بینجامد.

شرایط و الزامات قانونی سوگند تکمیلی طبق ماده ۲۷۷

همان طور که گفته شد، سوگند تکمیلی ابزاری بسیار مهم در دستگاه قضایی است، اما استفاده از آن منوط به رعایت دقیق شرایط و الزامات قانونی است. قانونگذار با وضع این شرایط، قصد داشته است تا از سوءاستفاده از این نهاد جلوگیری کرده و اعتبار آن را حفظ کند.

شرایط اختصاصی دعاوی قابل اثبات با سوگند تکمیلی

ماده ۲۷۷ ق.آ.د.م به صراحت ماهیت و مصادیق دعاوی را که با سوگند تکمیلی قابل اثبات هستند، مشخص کرده است. این محدودیت ها برای اطمینان از عدالت و جلوگیری از سوءاستفاده اهمیت فراوانی دارند.

ماهیت دعوا: منحصر بودن به دعاوی مالی

یکی از اصلی ترین شرایط، آن است که دعوا باید ماهیت مالی داشته باشد. این یعنی موضوع اصلی دعوا، پرداخت پول، بازگرداندن مال، یا هر تعهد دیگری است که به ارزش مالی قابل تقویم است. دو مفهوم کلیدی در این خصوص وجود دارد:

1. «به ذمه تعلق می گیرد»: این عبارت به تعهدات و دیونی اشاره دارد که بر عهده شخص قرار می گیرد، مانند بدهی قرض، ثمن (بهای) معامله، یا اجاره بها. این ها تعهداتی هستند که باید از اموال شخص پرداخت شوند.
2. «مقصود از آن مال است»: این مفهوم شامل مواردی می شود که خود مال موضوع اصلی دعواست، مانند اثبات مالکیت یک ملک یا خودرو. در این موارد، دعوا مستقیماً به خود مال و حقوق مترتب بر آن باز می گردد.

این تقسیم بندی نشان می دهد که قانونگذار دامنه کاربرد سوگند تکمیلی را به دقت محدود کرده تا در موارد غیرمالی یا مواردی که ادله دیگری باید اقامه شود، مورد استفاده قرار نگیرد.

مصادیق روشن ماده ۲۷۷

ماده ۲۷۷ فهرستی از مصادیق روشن دعاوی مالی را ارائه می دهد که با سوگند تکمیلی قابل اثبات هستند. این مصادیق، راهنمای عمل بسیار مهمی برای قضات و طرفین دعوا به شمار می رود. برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:

• قرض: ادعای بازپرداخت وجهی که به دیگری قرض داده شده است.
• ثمن معامله: مطالبه بهای کالایی که فروخته شده اما پول آن پرداخت نشده است.
• مال الاجاره: طلب اجاره بهای ملک یا وسیله ای که به دیگری اجاره داده شده.
• دیه جنایات: مطالبه دیه ناشی از جنایات غیرعمدی (خطایی و شبه عمد) که منجر به آسیب یا فوت شده است.
• مهریه: مطالبه مهریه توسط زن.
• نفقه: مطالبه نفقه گذشته یا حال توسط افراد مستحق نفقه.
• ضمان به تلف یا اتلاف: ادعای خسارت ناشی از تلف یا از بین رفتن مالی که در ضمانت دیگری بوده است.
• بیع، صلح، اجاره، هبه، وصیت به نفع مدعی: دعاوی مربوط به این عقود که هدف آن اثبات وجود یا اجرای عقد و کسب مال یا منافع آن است.
• جنایت خطائی و شبه عمد موجب دیه: اثبات وقوع این نوع جنایات برای مطالبه دیه، در مواردی که بینه شرعی کامل در دسترس نیست.

این فهرست، تصویری واضح از دامنه کاربرد این سوگند ارائه می دهد و کمک می کند تا در مورد دعاوی مشابه، تصمیم گیری درستی صورت گیرد.

فقدان بینه شرعی کامل

شرط کلیدی دیگر، «فقدان امکان اقامه بینه شرعی» است. تصور کنید شما تمام تلاش خود را برای پیدا کردن گواهانی که بتوانند شهادت کامل و شرعی بدهند، به کار برده اید؛ اما موفق نشده اید. شاید فقط یک شاهد پیدا کرده اید، یا شاهدانی که شرایط شرعی کامل را ندارند. در چنین شرایطی است که سوگند تکمیلی به کمک می آید. این بدان معناست که خواهان نباید از روی سهل انگاری یا عدم تلاش، به دنبال سوگند تکمیلی باشد؛ بلکه باید واقعاً در اقامه بینه شرعی با مشکل مواجه شده باشد. این شرط، نشان دهنده اهمیت بینه شرعی به عنوان دلیل اصلی و جایگاه سوگند تکمیلی به عنوان یک راهکار ثانویه و مکمل است.

نقش گواه و ترتیب ادای شهادت و سوگند (تحلیل تبصره ماده ۲۷۷)

در سوگند تکمیلی، حضور گواه نقش حیاتی دارد. این گواه می تواند «یک گواه مرد یا دو گواه زن» باشد. شرایط گواهان (مانند بلوغ، عقل، عدالت و عدم وجود نفع شخصی) باید طبق موازین شرعی و قانونی رعایت شود. تبصره ماده ۲۷۷ ق.آ.د.م بر یک نکته بسیار مهم تاکید دارد: «ابتدا گواه واجد شرایط، شهادت می دهد سپس سوگند توسط خواهان اداء می شود.»

این ترتیب، یک قاعده شکلی است که باید به دقت رعایت شود. فرض کنید در یک پرونده، گواه شهادت خود را ادا کرده و اطلاعات مهمی را ارائه می دهد، اما این شهادت به تنهایی کفایت بینه شرعی را ندارد. در این مرحله، نوبت به خواهان می رسد تا با ادای سوگند، حلقه تکمیل دلیل را محکم کند. اهمیت این ترتیب در آن است که ابتدا شواهد عینی و مستقل (شهادت گواه) ارائه شود و سپس خواهان با سوگند خود، صحت آن شواهد را تأیید و تکمیل نماید. این فرآیند، نه تنها به تقویت دلیل کمک می کند، بلکه نشان دهنده جدی بودن ادعا و تعهد خواهان به حقیقت است.

نقش خواهان در ادای سوگند تکمیلی

سوگند تکمیلی یک ویژگی منحصر به فرد دارد: فقط و فقط خواهان (مدعی) می تواند آن را ادا کند. این بدان معناست که اگر خواهان شرایط اقامه سوگند تکمیلی را داشته باشد، این مسئولیت بر عهده خود اوست و نمی تواند از خوانده بخواهد که این سوگند را ادا کند. این نکته تفاوت آشکاری با سوگند بتی دارد که در آن امکان رد سوگند به خوانده وجود داشت. در سوگند تکمیلی، خواهان باید مسئولیت تکمیل دلیل خود را بر عهده بگیرد و با سوگند خود، صداقت و قطعیت ادعایش را در پیشگاه دادگاه به اثبات برساند. این امر، وزن و اهمیت خاصی به سوگند خواهان می بخشد و او را مستقیماً در فرآیند اثبات حقانیت خود دخیل می سازد.

نحوه درخواست سوگند تکمیلی و صدور قرار اتیان سوگند توسط دادگاه

فرآیند درخواست و صدور قرار اتیان سوگند تکمیلی نیز دارای مراحل قانونی مشخصی است که رعایت آن ها برای موفقیت در دعوا ضروری است.

درخواست خواهان

بر اساس ماده ۲۸۴ ق.آ.د.م، درخواست سوگند از سوی خواهان می تواند به صورت «شفاهی یا کتبی» ارائه شود. اگر درخواست شفاهی باشد، باید در صورت جلسه دادگاه ثبت شده و به امضای خواهان برسد. خواهان این اختیار را دارد که درخواست سوگند را تا «پایان دادرسی» (یعنی قبل از صدور رأی قطعی) مطرح کند. این انعطاف پذیری به خواهان فرصت می دهد تا در طول فرآیند رسیدگی، زمانی که متوجه نقص دلایل خود می شود، از این ابزار قانونی استفاده کند. این مرحله، نقطه آغازین برای بهره مندی از سوگند تکمیلی است و خواهان باید با آگاهی کامل از شرایط، آن را مطرح کند.

قرار اتیان سوگند تکمیلی

پس از درخواست خواهان، دادگاه وظیفه دارد شرایط مندرج در ماده ۲۷۷ ق.آ.د.م را احراز کند. اگر دادگاه تشخیص دهد که دعوا مالی است، خواهان امکان اقامه بینه شرعی کامل را ندارد و گواه مورد نیاز (یک مرد یا دو زن) را معرفی کرده است، آنگاه اقدام به «صدور قرار اتیان سوگند تکمیلی» خواهد کرد. این قرار، در واقع مجوز دادگاه برای ادای سوگند توسط خواهان است.

ماهیت قرار

قرار اتیان سوگند تکمیلی یک «قرار اعدادی و تمهیدی» است. این بدان معناست که این قرار به خودی خود، حکم نهایی پرونده نیست، بلکه یک تصمیم مقدماتی است که دادگاه برای آماده سازی پرونده جهت صدور رأی قطعی اتخاذ می کند. این قرار، مسیر را برای گام نهایی یعنی ادای سوگند توسط خواهان هموار می سازد و به پرونده سمت و سوی روشنی می بخشد. اینجاست که خواهان احساس می کند یک قدم دیگر به احقاق حق خود نزدیک شده است، زیرا دادگاه نیز صحت مسیر او را تأیید کرده است.

جزئیات اجرایی، آثار و چالش های سوگند تکمیلی

ادای سوگند در دادگاه یک عمل حقوقی و مذهبی است که با تشریفات خاصی همراه است. درک این تشریفات و همچنین آگاهی از آثار حقوقی و چالش های احتمالی، برای هر فردی که قصد استفاده از سوگند تکمیلی را دارد، حیاتی است.

تشریفات و نحوه ادای سوگند تکمیلی در دادگاه

ادای سوگند تکمیلی، فراتر از یک تعهد شفاهی است؛ این عملی است که باید با دقت و احترام به تشریفات قانونی انجام شود تا از اعتبار لازم برخوردار باشد. این تشریفات، اطمینان می دهند که سوگند با جدیت و در شرایطی مناسب ادا می شود.

الفاظ سوگند

بر اساس ماده ۲۸۱ ق.آ.د.م، سوگند باید «مطابق قرار دادگاه و با لفظ جلاله (والله – بالله – تالله) یا نام خداوند متعال به سایر زبان ها» ادا گردد. این بدان معناست که فرد سوگند کننده باید با استفاده از اسامی مقدس، بر صحت ادعای خود تأکید کند. این کار، جنبه مذهبی و اخلاقی سوگند را پررنگ تر کرده و بر مسئولیت ادای سوگند تأکید می ورزد. لحظه ادای سوگند، برای بسیاری از افراد، لحظه ای پر از هیبت و تأمل است، زیرا باید در برابر خداوند و دادگاه، بر راستی گفتار خود صحه بگذارند.

تغلیظ سوگند

همین ماده ۲۸۱ ق.آ.د.م اجازه می دهد که در صورت نیاز به «تغلیظ سوگند»، دادگاه کیفیت ادای آن را «از حیث زمان، مکان و الفاظ» تعیین نماید. تغلیظ سوگند به معنای افزایش جدیت و تأکید بر سوگند است. مثلاً، دادگاه ممکن است از شخص بخواهد که در یک مکان مقدس، در یک زمان خاص، یا با افزودن عباراتی خاص به الفاظ سوگند، ادای سوگند کند. این اقدام معمولاً در مواردی انجام می شود که دادگاه احساس می کند نیاز به تأکید بیشتری بر صحت سوگند وجود دارد تا از هرگونه تردید جلوگیری شود. این تشریفات به طرفین دعوا و جامعه نشان می دهد که چقدر اعتبار این سوگند جدی است.

محل و زمان ادای سوگند

ماده ۲۸۸ ق.آ.د.م به صراحت بیان می کند که «اتیان سوگند باید در جلسه دادگاه رسیدگی کننده به دعوا انجام شود.» این قاعده، اصل حضور فیزیکی سوگند کننده در دادگاه را نشان می دهد. با این حال، قانونگذار پیش بینی هایی نیز برای شرایط خاص کرده است. اگر اداکننده سوگند به واسطه عذر موجه نتواند در دادگاه حضور یابد، دادگاه می تواند وقت دیگری برای سوگند معین کند، یا دادرس دادگاه نزد او حاضر شود، یا به قاضی دیگری نیابت دهد تا او را سوگند داده و صورت جلسه را برای دادگاه ارسال کند. این انعطاف پذیری، اطمینان می دهد که حتی در شرایط دشوار نیز حق ادای سوگند برای افراد محفوظ بماند.

عدم حضور یا امتناع از سوگند (نکول)

تصور کنید خواهان پس از صدور قرار اتیان سوگند، یا در جلسه دادگاه حاضر نمی شود، یا حاضر می شود اما از ادای سوگند امتناع می ورزد. ماده ۲۸۶ ق.آ.د.م این حالت را «نکول» (امتناع) می نامد و برای آن پیامدهای مشخصی در نظر گرفته است. در سوگند تکمیلی، اگر خواهان نکول کند، «دعوا ساقط می گردد.» این عواقب جدی، اهمیت سوگند را برای خواهان دوچندان می کند. این نکول، نشانه ای از عدم قطعیت خواهان در ادعای خود تلقی می شود و به ضرر او تمام خواهد شد. این وضعیت می تواند لحظات پرتنشی را برای خواهان ایجاد کند، زیرا فرصت نهایی او برای اثبات دعوا در حال از دست رفتن است.

آثار حقوقی مترتب بر ادای سوگند تکمیلی

نتیجه ادای صحیح سوگند تکمیلی، اثبات دعوا و صدور حکم به نفع خواهان است. این به معنای آن است که دادگاه، با اتکا به شهادت گواه و سوگند خواهان، ادعای او را محرز دانسته و بر اساس آن، حکم مقتضی را صادر می کند. این لحظه، اوج تلاش خواهان برای احقاق حق است و می تواند به معنای پایان بخشیدن به یک کشمکش حقوقی طولانی باشد. در مقابل، همان طور که اشاره شد، در صورت نکول خواهان از ادای سوگند، دعوا ساقط شده و او حق خود را از دست می دهد. این دوگانگی در آثار، اهمیت راهبردی سوگند تکمیلی را به خوبی نشان می دهد.

نکات کاربردی و چالش های رایج در استفاده از سوگند تکمیلی

استفاده از سوگند تکمیلی، مانند هر ابزار حقوقی دیگری، ظرایف و چالش های خاص خود را دارد. توجه به این نکات می تواند به افزایش اثربخشی این ابزار کمک کند.

• اهمیت دقت در نگارش درخواست سوگند و تعیین موضوع آن: ماده ۲۸۵ ق.آ.د.م تأکید دارد که «باید مقصود درخواست کننده سوگند معلوم و صریح باشد.» این یعنی خواهان باید دقیقاً مشخص کند که برای اثبات چه موضوعی سوگند یاد می کند. یک درخواست مبهم می تواند منجر به رد درخواست سوگند یا عدم اثربخشی آن شود.
• امکان درخواست سوگند تکمیلی در مرحله تجدیدنظر: بر اساس رویه قضایی، امکان درخواست سوگند تکمیلی در مرحله تجدیدنظر نیز وجود دارد. این نکته به خواهان فرصت دوباره ای می دهد تا در صورت نیاز، از این ابزار استفاده کند، حتی اگر در مرحله بدوی از آن غفلت کرده باشد. این موضوع برای بسیاری از افراد که پرونده هایشان به مرحله تجدیدنظر می رسد، یک امید تازه به شمار می رود.
• مصادیق عملی و مثال هایی از نحوه کاربرد این سوگند:
  1. پرونده قرض: فردی مبلغی را به دیگری قرض داده و یک شاهد دارد. شاهد شهادت می دهد، اما دادگاه به دلیل عدم وجود شاهد دوم، بینه را ناقص می داند. خواهان با ادای سوگند تکمیلی، دعوای خود را اثبات می کند.
  2. پرونده ثمن معامله: فروشنده ای ادعا می کند خریدار بخش از ثمن معامله را نپرداخته و یک گواه (مثلاً حسابدار) دارد. پس از شهادت گواه، فروشنده سوگند تکمیلی ادا کرده و طلب خود را ثابت می کند.
  3. پرونده نفقه: زنی برای اثبات استحقاق نفقه گذشته خود، یک شاهد دارد که به جزئیات شهادت می دهد. پس از شهادت شاهد، زن سوگند تکمیلی ادا می کند.

  این مثال ها نشان می دهند که سوگند تکمیلی چگونه می تواند در موقعیت های واقعی، راهگشا باشد.

• ضرورت مشاوره حقوقی قبل از استفاده از این دلیل: با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تشریفات خاص سوگند تکمیلی، اکیداً توصیه می شود که قبل از هرگونه اقدام، با یک وکیل یا مشاور حقوقی مجرب مشورت شود. یک مشاور آگاه می تواند شما را در تمامی مراحل، از نحوه درخواست تا ادای سوگند و رعایت تشریفات، راهنمایی کند و از اشتباهات احتمالی که منجر به تضییع حق می شود، جلوگیری نماید.

نتیجه گیری: سوگند تکمیلی، ابزاری مهم برای احقاق حق با رعایت ضوابط قانونی

در این سفر حقوقی به دنیای سوگند تکمیلی و ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی، ما با پیچیدگی ها و ظرایف یکی از مهم ترین ادله اثبات دعوا آشنا شدیم. این ماده قانونی، همچون یک چراغ راهنما، مسیری را برای خواهان ها روشن می سازد تا در مواجهه با نقص دلایل، بتوانند با اتکا به یک گواه و سوگند خود، حقانیت ادعای مالی شان را به اثبات برسانند.

سوگند تکمیلی، صرفاً یک تشریفات قانونی نیست؛ بلکه ابزاری قدرتمند برای تحقق عدالت و جلوگیری از تضییع حقوق افراد است. این سوگند، پلی است میان دلایل ناقص و حکم دادگاه، که با تکیه بر وجدان و صداقت افراد، به محاکم در کشف حقیقت کمک می کند. هرچند که این مسیر، نیازمند رعایت دقیق شرایط و تشریفات قانونی است، اما فرصتی مغتنم برای کسانی است که به دنبال احقاق حقوق خود هستند.

در نهایت، برای بهره مندی صحیح و مؤثر از این حق، درک دقیق شرایط، تفاوت ها با سایر سوگندها، و تشریفات اجرایی آن از اهمیت بالایی برخوردار است. با رویکردی دقیق و حرفه ای و در صورت نیاز، مشاوره با متخصصان حقوقی، می توان از ظرفیت های بی نظیر ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی به بهترین شکل ممکن استفاده کرد و گامی مؤثر در راستای عدالت برداشت. این ابزار به ما یادآوری می کند که حتی در شرایط دشوار نیز، همواره راهی برای دفاع از حق و رسیدن به عدالت وجود دارد.