نمونه لایحه ابطال اجراییه چک

مواجه شدن با اجراییه چک می تواند تجربه ای نگران کننده باشد؛ اما آگاهی از چگونگی ابطال آن، راهی حیاتی برای دفاع از حقوق قانونی است. ابطال اجراییه چک به معنای از بین بردن اثر حقوقی سند اجرایی صادره و جلوگیری از اقدامات بعدی مانند توقیف اموال یا ممنوعیت خروج از کشور است. در چنین شرایطی، تنظیم دقیق و مستدل یک لایحه دفاعیه یا دادخواست ابطال اجراییه، گامی اساسی در جهت اعاده حقوق و جلوگیری از تضییع آن ها محسوب می شود.

آشنایی با اجراییه چک و مفهوم ابطال آن

چک به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری و اعتباری در مبادلات روزمره، نقش پررنگی ایفا می کند. این سند، با پشتوانه قانونی قوی، به دارنده این امکان را می دهد که در صورت عدم وصول وجه در سررسید، از طریق مراجع قانونی اقدام به مطالبه و وصول طلب خود نماید. اما گاهی اوقات، شرایطی پیش می آید که صدور اجراییه چک ممکن است ناعادلانه یا غیرقانونی به نظر برسد. در این زمان است که مفهوم ابطال اجراییه چک اهمیت می یابد.

اجراییه چک چیست؟ (تعریف و روند کلی)

اجراییه چک یک سند رسمی است که توسط مراجع قضایی (دادگاه) یا مراجع ثبتی (اداره ثبت اسناد و املاک) پس از ارائه گواهی عدم پرداخت چک توسط دارنده، صادر می شود. این سند به دارنده چک اجازه می دهد تا برای وصول طلب خود، بدون نیاز به طرح دعوای حقوقی طولانی مدت، مستقیماً از طریق واحد اجرای احکام اقدام کند. روند کلی صدور اجراییه به این صورت است که دارنده چک برگشتی با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت از بانک، درخواست صدور اجراییه را به مرجع صالح ارائه می دهد. پس از بررسی مدارک و احراز شرایط قانونی، اجراییه صادر و به صادرکننده چک ابلاغ می گردد. صادرکننده از تاریخ ابلاغ، مهلت قانونی برای پرداخت بدهی یا معرفی مال را دارد.

ابطال اجراییه چک به چه معناست؟

ابطال اجراییه چک به معنای بی اثر کردن سند اجرایی صادر شده است. زمانی که صادرکننده چک یا هر شخص ذی نفع، دلایلی مبنی بر عدم اعتبار اجراییه یا عدم استحقاق دارنده چک برای مطالبه وجه آن دارد، می تواند با طرح دعوایی در دادگاه صالح، درخواست ابطال اجراییه را مطرح کند. هدف نهایی از این اقدام، از بین بردن تمامی آثار حقوقی و عملیاتی اجراییه صادره است؛ به این معنی که دیگر نمی توان بر اساس آن اقدام به توقیف اموال، مسدود کردن حساب ها یا اعمال محدودیت هایی مانند ممنوع الخروجی کرد.

باید توجه داشت که ابطال اجراییه با قرار توقف عملیات اجرایی تفاوت اساسی دارد. قرار توقف عملیات اجرایی، یک راهکار موقت برای جلوگیری از ادامه اقدامات اجرایی است که تا زمان تعیین تکلیف نهایی دعوای ابطال اجراییه صادر می شود. این قرار، موقتاً عملیات اجرایی را متوقف می کند، اما اجراییه را از بین نمی برد. در مقابل، ابطال اجراییه به معنای زوال دائمی و کامل اعتبار اجراییه است و پس از آن، سند مذکور دیگر هیچ اثر قانونی برای وصول طلب از صادرکننده نخواهد داشت.

شرایط و موارد قانونی ابطال اجراییه چک

قانون گذار جمهوری اسلامی ایران، به منظور حمایت از صادرکنندگان چک در شرایط خاص، مواردی را برای ابطال اجراییه چک پیش بینی کرده است. اصلی ترین مستند قانونی در این زمینه، ماده ۲۳ قانون صدور چک (اصلاحی ۱۳۹۷/۸/۱۳) است که به صراحت به برخی از این شرایط اشاره دارد. اما علاوه بر آن، دلایل حقوقی و قضایی دیگری نیز وجود دارند که می توانند مبنای درخواست ابطال اجراییه قرار گیرند.

ماده ۲۳ قانون صدور چک: ستون فقرات ابطال اجراییه

ماده ۲۳ قانون صدور چک، شرایطی را برشمرده است که در صورت وجود آن ها، دادگاه مکلف به عدم صدور اجراییه یا ابطال اجراییه صادره است:

• بند الف: چک های مشروط؛ وقتی شرطی محقق نشده است
  در صورتی که در متن چک، وصول وجه آن به تحقق شرطی وابسته شده باشد، دارنده نمی تواند مستقیماً درخواست اجراییه کند. اگر اجراییه صادر شده باشد، صادرکننده چک می تواند با اثبات مشروط بودن چک و عدم تحقق شرط، درخواست ابطال اجراییه را مطرح کند. برای مثال، اگر چک به شرط تحویل کالا صادر شده باشد و کالا تحویل نشده باشد.
• بند ب: چک های تضمینی؛ امانتی برای انجام یک تعهد
  اگر در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است، اجراییه صادر نمی شود. همچنین اگر اثبات شود که چک به عنوان تضمین صادر شده و معامله یا تعهد اصلی انجام شده یا بنا به دلایل قانونی دیگر، ضمانت بی اثر گشته، می توان درخواست ابطال اجراییه را ارائه داد. این چک ها سند بدهی نیستند، بلکه ابزاری برای تضمین اجرای یک قرارداد یا تعهد هستند.
• بند ج: صدور گواهینامه عدم پرداخت با دستور عدم پرداخت (ماده ۱۴)
  زمانی که گواهینامه عدم پرداخت (برگشتی) چک به دلیل دستور عدم پرداخت صادرکننده مطابق با ماده ۱۴ قانون صدور چک و تبصره های آن صادر شده باشد، اجراییه صادر نمی شود. این موارد شامل:
  • مفقودی، سرقت، جعل، کلاهبرداری، خیانت در امانت: اگر صادرکننده چک مدعی باشد که چک از طریق یکی از این جرایم تحصیل شده است، می تواند دستور عدم پرداخت را صادر کند و سپس با مراجعه به مراجع کیفری، شکایت خود را مطرح نماید. در این حالت، اجراییه قابلیت صدور ندارد و اگر صادر شده باشد، با اثبات جرم می توان آن را ابطال کرد.
  • سایر جرائم کیفری مرتبط: هر جرمی که در تحصیل چک یا استفاده از آن رخ داده باشد و منجر به صدور دستور عدم پرداخت شود.

بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک، حتی اگر صادرکننده چک، دعاوی مانند مشروط یا بابت تضمین بودن چک یا تحصیل آن از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت را در مراجع قضایی اقامه کند، این امر به تنهایی مانع از جریان عملیات اجرایی نخواهد شد؛ مگر آنکه مرجع قضایی ظن قوی به صحت ادعا پیدا کند یا تشخیص دهد که ادامه عملیات اجرایی ضرر جبران ناپذیری به بار می آورد. در چنین شرایطی و با اخذ تأمین مناسب، قرار توقف عملیات اجرایی صادر می شود.

دلایل حقوقی و قضایی فراتر از ماده ۲۳ برای ابطال

علاوه بر موارد صراحتاً ذکر شده در ماده ۲۳ قانون صدور چک، دلایل دیگری نیز وجود دارند که در صورت اثبات، می توانند منجر به ابطال اجراییه چک شوند. این دلایل معمولاً از اصول کلی حقوق مدنی و تجاری نشأت می گیرند:

• پرداخت وجه چک: اثبات ادای دین
  اگر صادرکننده چک بتواند ثابت کند که وجه چک (تمام یا قسمتی از آن) را پیش از صدور اجراییه یا حتی پس از آن، به دارنده پرداخت کرده است، می تواند درخواست ابطال اجراییه را مطرح کند. این پرداخت می تواند از طریق ارائه رسید بانکی، شهادت شهود، اقرار دارنده یا هر مدرک معتبر دیگری اثبات شود.
• جعلیت چک یا امضای آن: اعتبار سند در گرو اصالت
  در صورتی که صادرکننده چک ادعا کند که چک یا امضای آن مجعول است و این موضوع در مراجع قضایی اثبات شود (مثلاً از طریق نظریه کارشناس خط و امضا)، اجراییه صادره باطل خواهد شد. اعتبار چک به اصالت آن وابسته است.
• نامشروع بودن جهت معامله یا ربوی بودن رابطه پایه: نقض نظم عمومی
  اگر چک بابت معامله ای صادر شده باشد که جهت آن نامشروع بوده یا رابطه حقوقی پایه بین صادرکننده و دارنده، ربوی تلقی شود و این موضوع در دادگاه اثبات گردد، اجراییه صادره قابل ابطال است. برای مثال، اگر چکی بابت پرداخت سود حاصل از یک وام ربوی صادر شده باشد. این مورد از جمله دلایل قدرتمندی است که می تواند مبنای ابطال اجراییه قرار گیرد.
• ایرادات شکلی در صدور اجراییه: از عدم ابلاغ تا اشتباهات ماهوی
  گاهی اوقات، مشکل از خود چک یا رابطه پایه نیست، بلکه ایراد در فرآیند صدور اجراییه است. مانند عدم ابلاغ صحیح اجراییه به صادرکننده (که از حقوق بنیادین دفاعی است)، وجود اشتباهات فاحش در مبلغ یا مشخصات چک در اجراییه، یا عدم اهلیت یکی از طرفین در زمان صدور چک که بعداً مشخص شده است.
• فسخ یا اقاله قرارداد پایه: زوال مبنای حقوقی چک
  اگر چک بابت تعهدات ناشی از یک قرارداد صادر شده باشد و آن قرارداد به دلیل قانونی (مثلاً عدم انجام تعهد از سوی دارنده چک) فسخ یا با توافق طرفین اقاله شده باشد، مبنای حقوقی صدور چک از بین رفته و می توان درخواست ابطال اجراییه را مطرح کرد.
• مرور زمان دعوی: وقتی حق مطالبه از دست می رود
  در برخی موارد، اگر دارنده چک در مهلت های قانونی مقرر در قانون تجارت (مثلاً مهلت های مربوط به طرح دعوای تجاری)، اقدام به مطالبه وجه چک نکرده باشد، هرچند ممکن است حق مطالبه مدنی همچنان باقی بماند، اما امکان صدور اجراییه مستقیم و برخی مزایای تجاری از بین می رود. هرچند با اصلاحات اخیر قانون چک، بحث مرور زمان در خصوص اجراییه کمتر مطرح است، اما در برخی از دعاوی مرتبط یا چک های قدیمی تر ممکن است قابل طرح باشد.

مراحل عملی ابطال اجراییه چک: از دادخواست تا حکم نهایی

فرآیند ابطال اجراییه چک، یک مسیر قانونی مشخص دارد که شامل مراحل مختلفی از جمله تعیین مرجع صالح، جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست یا لایحه دفاعیه و پیگیری قضایی است. آگاهی از این مراحل برای هر فردی که با اجراییه چک مواجه شده، ضروری است.

مرجع صالح برای طرح دعوای ابطال اجراییه

اصلی ترین مرجع برای طرح دعوای ابطال اجراییه چک، دادگاهی است که اجراییه را صادر کرده است. این دادگاه، که معمولاً دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت صادرکننده چک یا محل صدور چک است، صلاحیت رسیدگی به ادعای صادرکننده مبنی بر عدم استحقاق دارنده را دارد.

در مواردی که ادعای ابطال اجراییه ناشی از وقوع یک جرم (مانند کلاهبرداری، سرقت، جعل یا خیانت در امانت) باشد، ابتدا باید شکایت کیفری مربوطه در مراجع کیفری (دادسرای محل وقوع جرم یا اقامت متهم) مطرح شود. در این شرایط، دادسرای رسیدگی کننده می تواند قرار توقف عملیات اجرایی را صادر کند و پس از اثبات جرم و صدور حکم قطعی کیفری، می توان با استناد به آن حکم، درخواست ابطال اجراییه را در دادگاه حقوقی مطرح کرد.

مدارک لازم برای طرح دعوی ابطال اجراییه چک

برای موفقیت در دعوای ابطال اجراییه چک، جمع آوری و ارائه مستندات محکم و قانع کننده از اهمیت بالایی برخوردار است. مدارک اصلی شامل:

• اصل و تصویر چک (در صورت وجود و اگر نزد خواهان باشد).
• کپی اجراییه صادره که توسط مرجع قضایی یا ثبتی ابلاغ شده است.
• مستندات اثبات کننده ادعای ابطال؛ این مدارک می تواند شامل:
  • رسیدهای بانکی یا سایر اسناد پرداخت وجه.
  • قرارداد پایه یا توافق نامه های مربوط به تضمینی یا مشروط بودن چک.
  • گواهینامه عدم پرداخت صادر شده با دستور عدم پرداخت (ماده ۱۴).
  • حکم قطعی کیفری مبنی بر جعل، کلاهبرداری، سرقت، خیانت در امانت یا سایر جرائم.
  • اقرارنامه دارنده چک یا شهادت شهود.
  • هرگونه مدرک یا سند دیگری که ادعای خواهان را تأیید کند.
• وکالت نامه (در صورتی که از وکیل دادگستری استفاده می کنید).
• کارت ملی و شناسنامه خواهان (صادرکننده چک یا ذی نفع).

نحوه تنظیم دادخواست ابطال اجراییه چک (گام به گام)

دادخواست، سندی است که برای شروع یک دعوای حقوقی به دادگاه ارائه می شود. تنظیم دقیق دادخواست ابطال اجراییه چک بسیار مهم است:

1. اجزای دادخواست:
   • خواهان: مشخصات کامل فردی که دادخواست را ارائه می دهد (صادرکننده چک).
   • خوانده: مشخصات کامل فردی که اجراییه به نفع او صادر شده (دارنده چک).
   • وکیل: مشخصات وکیل (در صورت استفاده).
   • خواسته: ابطال اجراییه چک و در صورت لزوم توقف عملیات اجرایی، استرداد لاشه چک، لغو ممنوعیت خروج از کشور و مطالبه خسارات دادرسی.
   • دلایل و منضمات: فهرست دقیق کلیه مدارک و مستندات ارائه شده.
   • شرح دادخواست: این بخش، قلب دادخواست است.
2. نکات مهم در نگارش شرح دادخواست:
   در این بخش، باید داستان حقوقی خود را به روشنی و با جزئیات کامل بیان کنید. باید توضیح دهید که چرا معتقدید اجراییه باید باطل شود. برای مثال، اگر چک تضمینی بوده، باید به قرارداد اصلی اشاره کنید و توضیح دهید که تعهد اصلی انجام شده است. اگر وجه چک پرداخت شده، زمان و نحوه پرداخت را تشریح کنید. از زبان حقوقی دقیق و مستدل استفاده کرده و از اطاله کلام یا بیان مطالب نامربوط پرهیز نمایید. تلاش کنید تا ادعاهای خود را با استناد به مواد قانونی مرتبط تقویت کنید.

نحوه تنظیم لایحه دفاعیه ابطال اجراییه چک (گام به گام)

لایحه دفاعیه معمولاً در پاسخ به دعوایی که علیه شما مطرح شده است (مثلاً دارنده چک دادخواست مطالبه وجه را داده و شما در مقام دفاع هستید) یا برای توضیح و تکمیل ادعاهای خود در جریان رسیدگی به دادخواست ابطال اجراییه، به دادگاه ارائه می شود:

1. کاربرد لایحه دفاعیه:
   لایحه برای بیان استدلال های حقوقی، دفاع از مواضع خود، ارائه توضیحات تکمیلی یا رد ادعاهای طرف مقابل به دادگاه تقدیم می شود. ممکن است پس از طرح دادخواست ابطال اجراییه، در جلسات دادرسی یا پیش از آن، نیاز به ارائه لایحه دفاعیه برای تبیین دقیق تر ادعاها و مستندات باشد.
2. اجزای لایحه:
   • عنوان: (مثلاً لایحه دفاعیه در پرونده کلاسه ….)
   • مشخصات طرفین: (خواهان و خوانده).
   • شرح دفاع: توضیح دقیق دلایل و مستندات خود در مقام دفاع یا تکمیل ادعا.
   • استنادات قانونی: ارجاع به مواد قانونی مرتبط (مثلاً ماده ۲۳ قانون صدور چک، مواد قانون مدنی یا قانون آیین دادرسی مدنی).
   • درخواست: خواسته نهایی از دادگاه (مثلاً صدور حکم بر ابطال اجراییه، رد دعوای خواهان و…).
3. نکات کلیدی در نگارش لایحه:
   لایحه باید با زبانی دقیق، حقوقی و مستدل نوشته شود. از بیان احساسات و مطالب نامربوط خودداری کنید و تمرکز اصلی را بر روی استدلال های حقوقی و ادله اثباتی قرار دهید. تمامی مدارکی که در لایحه به آن ها استناد می کنید، باید پیوست شوند. لایحه باید به گونه ای نوشته شود که خواننده (قاضی) به راحتی بتواند منطق دفاع شما را دنبال کند و به نتیجه گیری مطلوب برسد.

قرار توقف عملیات اجرایی چک: راهکاری فوری

مواجهه با اجراییه چک می تواند منجر به تبعات سنگینی مانند مسدود شدن حساب ها، توقیف اموال و حتی ممنوعیت خروج از کشور شود. در چنین شرایطی، قبل از آنکه دعوای ابطال اجراییه به نتیجه قطعی برسد، ممکن است نیاز به یک راهکار فوری برای جلوگیری از این ضررهای جبران ناپذیر باشد. اینجاست که «قرار توقف عملیات اجرایی» نقش حیاتی پیدا می کند.

تفاوت اساسی با ابطال اجراییه: توقف موقت در مقابل ابطال دائمی

همان طور که پیشتر اشاره شد، بسیار مهم است که تفاوت میان قرار توقف عملیات اجرایی و ابطال اجراییه را به خوبی درک کنیم:

• قرار توقف عملیات اجرایی: یک دستور موقت است که توسط مرجع قضایی صادر می شود و عملیات اجرایی را برای مدت زمان مشخص یا تا زمان صدور رأی نهایی در پرونده اصلی (دعوای ابطال اجراییه) متوقف می کند. این قرار به معنای بی اثر کردن دائمی اجراییه نیست، بلکه فقط جلوی ادامه اقدامات اجرایی را می گیرد. این راهکار در واقع یک مسکن قوی برای درد فوری ناشی از اجراییه است.
• ابطال اجراییه: به معنای زوال دائمی و کامل اعتبار حقوقی اجراییه است. پس از ابطال، اجراییه دیگر هیچ اثر قانونی ندارد و نمی توان بر اساس آن اقدام به وصول طلب کرد. ابطال، نتیجه نهایی رسیدگی به یک دعوای حقوقی است، در حالی که قرار توقف، یک تصمیم موقت در طول فرآیند رسیدگی است.

شرایط و موارد صدور قرار توقف عملیات اجرایی

مرجع قضایی برای صدور قرار توقف عملیات اجرایی، باید شرایط خاصی را احراز کند:

• ظن قوی به صحت ادعای خواهان (دلایل محکم): برای صدور قرار توقف، دادگاه باید ظن قوی پیدا کند که ادعای صادرکننده چک (خواهان دعوای ابطال اجراییه) مبنی بر عدم استحقاق دارنده چک یا عدم اعتبار اجراییه، صحیح است. این ظن قوی باید بر اساس اسناد و مدارک محکمه پسند و قوی باشد که خواهان به دادگاه ارائه می دهد.
• ورود ضرر جبران ناپذیر در صورت ادامه عملیات اجرایی: خواهان باید به دادگاه اثبات کند که در صورت ادامه عملیات اجرایی (مثلاً توقیف کل اموال یا مسدود شدن حساب های حیاتی)، ضرر جبران ناپذیری به او وارد خواهد شد که جبران آن در آینده دشوار یا غیرممکن است.
• لزوم اخذ تأمین مناسب (سپرده نقدی، ضمانت نامه بانکی، معرفی مال): در اکثر موارد، دادگاه برای صدور قرار توقف عملیات اجرایی، از خواهان درخواست اخذ تأمین مناسب می کند. این تأمین می تواند شامل تودیع مبلغی وجه نقد به حساب دادگستری، ارائه ضمانت نامه بانکی معتبر یا معرفی مالی که ارزش آن با مبلغ چک برابر باشد، باشد. هدف از این تأمین، جبران خسارات احتمالی دارنده چک در صورت رد شدن دعوای ابطال اجراییه است.
• موارد استثنایی بدون اخذ تأمین: در برخی موارد خاص، دادگاه ممکن است بدون اخذ تأمین، قرار توقف عملیات اجرایی را صادر کند. این موارد شامل:
  • زمانی که دلیل ارائه شده توسط صادرکننده برای جلوگیری از اجراییه، مستند به سند رسمی باشد و اعتبار آن برای دادگاه محرز گردد.
  • زمانی که صادرکننده یا قائم مقام قانونی او، مدعی مفقود شدن چک بوده و دلایل ارائه شده برای دادگاه قابل قبول باشد.

آثار مهم توقف عملیات اجرایی

صدور قرار توقف عملیات اجرایی، آثار عملی و حقوقی بسیار مهمی برای صادرکننده چک دارد:

• لغو ممنوعیت خروج از کشور: یکی از مهم ترین نگرانی ها برای افرادی که با اجراییه چک مواجه هستند، ممنوعیت خروج از کشور است. با صدور قرار توقف عملیات اجرایی، این ممنوعیت معمولاً لغو می شود.
• لغو توقیف اموال و مسدود شدن حساب ها: اگر عملیات اجرایی منجر به توقیف اموال یا مسدود شدن حساب های بانکی شده باشد، با صدور این قرار، تمامی این اقدامات متوقف شده و اموال توقیف شده آزاد و حساب ها رفع انسداد می شوند.
• بازگشت آرامش و فرصت دفاع: این قرار به صادرکننده چک فرصت می دهد تا با آرامش بیشتری، فرآیند رسیدگی به دعوای ابطال اجراییه را پیگیری کرده و مدارک و مستندات خود را به طور کامل به دادگاه ارائه دهد.

نمونه های کاربردی: لایحه دفاعیه و دادخواست ابطال اجراییه چک

درک تئوریک مفاهیم حقوقی یک چیز است و مواجهه عملی با آن ها چیز دیگر. برای کمک به افرادی که درگیر پرونده های اجراییه چک هستند، ارائه نمونه های کاربردی از لایحه دفاعیه و دادخواست ابطال اجراییه، می تواند بسیار راهگشا باشد. این نمونه ها، چارچوبی را برای تنظیم اسناد حقوقی فراهم می کنند، البته با این هشدار که هر پرونده شرایط منحصر به فرد خود را دارد و باید با دقت و مشاوره حقوقی تکمیل شود.

نمونه لایحه دفاعیه ابطال اجراییه چک (سناریو: چک تضمینی/مشروط)

در این سناریو، فرض کنید اجراییه ای علیه صادرکننده چکی صادر شده است که ادعا می کند چک بابت تضمین یک تعهد بوده یا مشروط به تحقق امری که محقق نشده است.

بسمه تعالی
ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

لایحه دفاعیه جهت ابطال اجراییه چک

موضوع: دفاع در خصوص دعوای ابطال اجراییه صادره تحت کلاسه پرونده [شماره کلاسه پرونده]

با سلام و احترام،
احتراماً، اینجانب [نام و نام خانوادگی صادرکننده چک/ وکیل ایشان]، خوانده/خواهان پرونده فوق الذکر، در خصوص اجراییه صادره به شماره [شماره اجراییه] مورخ [تاریخ صدور اجراییه] از [نام مرجع صادرکننده اجراییه] مربوط به چک به شماره [شماره چک] عهده بانک [نام بانک] به مبلغ [مبلغ چک] ریال، مراتب ذیل را در مقام دفاع و تبیین دلایل ابطال اجراییه معروض می دارم:

شرح دفاع:
۱. همانطور که مستحضرید، چک مورد بحث با شماره [شماره چک] در تاریخ [تاریخ صدور چک] به مبلغ [مبلغ چک] ریال در وجه خوانده محترم/خواهان فعلی (آقای/خانم [نام دارنده چک]) صادر شده است.
۲. بر خلاف ادعای دارنده چک مبنی بر بدهکار بودن اینجانب، چک مذکور هرگز به قصد ادای دین صادر نگردیده است. در واقع، این چک صرفاً بابت تضمین انجام معامله/تعهد [نام معامله/تعهد] فیمابین اینجانب و ایشان، مطابق با قرارداد شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] صادر و به ایشان تحویل شده است. در متن بند [شماره بند] قرارداد مذکور صراحتاً قید گردیده که چک شماره [شماره چک] صرفاً بابت تضمین حسن انجام [نام معامله/تعهد] بوده و دارنده حق وصول آن را جز در صورت [شرط عدم انجام تعهد] نخواهد داشت. [یا: در پشت لاشه چک/در متن چک، قید شده است که وصول وجه منوط به تحقق شرط [شرط مورد نظر] است که رونوشت آن پیوست می باشد.]
۳. لازم به ذکر است که [توضیح دهید که تعهد اصلی انجام شده است/شرط هرگز محقق نشده است]. برای مثال: تعهد [نام تعهد] که به موجب قرارداد [شماره قرارداد] بر عهده اینجانب بوده است، در تاریخ [تاریخ انجام تعهد] به طور کامل انجام پذیرفته و هیچ گونه قصور یا تخلفی از جانب بنده صورت نگرفته است. [یا: شرط [نام شرط] که وصول وجه چک به آن منوط شده بود، تا این تاریخ محقق نگردیده و دارنده چک حق مطالبه وجه آن را ندارد.]
۴. بنابراین، با توجه به تضمینی/مشروط بودن چک و عدم تحقق شرایط قانونی برای وصول آن، صدور اجراییه و اقدام برای وصول وجه آن، فاقد وجاهت قانونی می باشد.

مستندات قانونی:
با عنایت به مراتب فوق و با استناد به:
*   بند «ب» ماده ۲۳ قانون صدور چک (در صورت تضمینی بودن) که صراحتاً اعلام می دارد در متن چک نباید قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
*   بند «الف» ماده ۲۳ قانون صدور چک (در صورت مشروط بودن) که بیان می دارد در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد.
*   [سایر مواد قانونی مرتبط با قرارداد و تعهدات]

درخواست:
لذا، با تقدیم این لایحه دفاعیه و با توجه به دلایل و مستندات ابرازی، از محضر دادگاه محترم صدور حکم بر ابطال اجراییه صادره به شماره [شماره اجراییه]، همچنین صدور قرار توقف عملیات اجرایی (در صورت لزوم و در قالب دادخواست اصلی یا درخواست ضمن دعوا) و نیز استرداد لاشه چک مورد بحث و مطالبه خسارات دادرسی مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام
[نام و نام خانوادگی صادرکننده چک/وکیل ایشان]
[تاریخ]

نمونه دادخواست ابطال اجراییه چک و استرداد لاشه چک (سناریو: پرداخت جزئی/ربوی بودن)

در این سناریو، فرض کنید صادرکننده چک ادعا می کند وجه چک به صورت جزئی پرداخت شده یا رابطه پایه بین طرفین، ربوی بوده است. این دادخواست شامل درخواست های بیشتری مانند استرداد لاشه چک و لغو ممنوعیت خروج از کشور خواهد بود.

بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]

دادخواست

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان]
کد ملی: [کد ملی خواهان]
نشانی: [نشانی کامل خواهان]
وکیل: [نام و نام خانوادگی وکیل، کد ملی و نشانی - در صورت وجود]

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده]
کد ملی: [کد ملی خوانده]
نشانی: [نشانی کامل خوانده]

خواسته:
۱. ابطال اجراییه به شماره [شماره اجراییه] صادره از [نام مرجع صادرکننده اجراییه - مثلاً اداره چهارم اجرای اسناد رسمی یا شعبه اجرایی احکام دادگستری] مربوط به چک به شماره [شماره چک] عهده بانک [نام بانک].
۲. صدور قرار توقف عملیات اجرایی (شامل لغو ممنوعیت خروج از کشور، رفع مسدودی حساب ها و رفع توقیف اموال) تا زمان رسیدگی نهایی به دعوا.
۳. استرداد لاشه چک به شماره [شماره چک].
۴. مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) مطابق با قانون.

دلایل و منضمات:
۱. تصویر مصدق چک به شماره [شماره چک] (در صورت وجود).
۲. تصویر مصدق اجراییه صادره به شماره [شماره اجراییه].
۳. تصویر مصدق [رسید پرداخت وجه چک/قرارداد پایه/مدارک اثبات ربوی بودن رابطه/حکم کیفری].
۴. وکالت نامه [در صورت وجود].
۵. [هرگونه سند یا مدرک دیگر که ادعا را تأیید کند، مانند شهادتنامه شهود].

شرح دادخواست:
با سلام و عرض ادب،
احتراماً، به استحضار عالی می رساند اینجانب [نام خواهان]، به موجب چک شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ صدور چک] به مبلغ [مبلغ چک] ریال، از حساب جاری شماره [شماره حساب] عهده بانک [نام بانک] در وجه خوانده محترم (آقای/خانم [نام خوانده]) صادر نمودم. حال علی رغم [توضیح دلایل ابطال اجراییه به صورت مفصل و مستدل، با جزئیات و توالی زمانی]:

سناریو ۱ (پرداخت جزئی یا کلی وجه):
۱. شایان ذکر است که بابت چک فوق الذکر، اینجانب مبلغ [مبلغ پرداختی] ریال را در تاریخ [تاریخ پرداخت] طی [نحوه پرداخت - مثلاً واریز به حساب بانکی شماره.../تحویل نقدی در حضور شهود] به خوانده محترم پرداخت نموده ام که [تصویر رسید بانکی/شهادتنامه شهود/اقرارنامه] ضمیمه دادخواست می باشد.
۲. با این وصف، خوانده محترم بدون در نظر گرفتن پرداخت صورت گرفته و با سوءاستفاده از موقعیت، کل وجه چک را به اجرا گذاشته و متأسفانه اجراییه ای به شماره [شماره اجراییه] از [نام مرجع صادرکننده اجراییه] صادر گردیده که این اقدام، علاوه بر اینکه برخلاف واقعیت امر است، به موجب [مواد قانونی مرتبط] فاقد وجاهت قانونی است.

سناریو ۲ (ربوی بودن رابطه پایه/نامشروع بودن جهت معامله):
۱. رابطه مالی فیمابین اینجانب و خوانده محترم، بر اساس قراردادی شفاهی/کتبی مبنی بر [شرح رابطه، مثلاً اخذ وامی با بهره بالا] شکل گرفته است. چک مورد بحث نیز بابت تضمین/پرداخت اصل و سود [توضیح بیشتر] همان رابطه ربوی صادر شده است.
۲. همانطور که مستحضرید، دریافت ربا در فقه اسلامی و قوانین جمهوری اسلامی ایران، ممنوع و نامشروع تلقی می گردد. بنابراین، جهت معامله (که در اینجا وام ربوی است) نامشروع بوده و به موجب [مواد قانونی مرتبط، مثلاً ماده 10 قانون مدنی]، موجب بطلان قرارداد و به تبع آن عدم اعتبار چک صادر شده در این راستا می باشد.
۳. صدور اجراییه بر اساس چکی که مبنای نامشروع دارد، به نوعی تأیید و اجرای یک رابطه نامشروع است که خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه جامعه می باشد.

نکات عمومی در شرح دادخواست:
۳. متأسفانه، به دنبال صدور اجراییه مذکور، حساب های بانکی اینجانب مسدود و ممنوعیت خروج از کشور نیز اعمال گردیده که موجب ورود ضررهای جبران ناپذیر [توضیح مختصری از ضررها، مثلاً اخلال در فعالیت های اقتصادی/تحصیلی] به اینجانب شده است.
۴. نظر به مراتب فوق و با توجه به دلایل و مدارک پیوست که صحت ادعای اینجانب را به وضوح اثبات می نماید، ادامه عملیات اجرایی، موجب ورود ضرر بیشتر و غیرقابل جبرانی خواهد بود.

در نهایت،
از ریاست محترم شعبه تقاضامند است با عنایت به توضیحات معروضه و مستندات پیوست، بدواً دستور صدور قرار توقف عملیات اجرایی را تا تعیین تکلیف نهایی صادر فرمایند و سپس با رسیدگی ماهوی به دعوا، حکم بر ابطال اجراییه شماره [شماره اجراییه] و نیز استرداد لاشه چک به شماره [شماره چک] و پرداخت کلیه خسارات دادرسی را صادر و مبذول فرمایند.

با تشکر و تجدید احترام
امضاء خواهان/وکیل خواهان
تاریخ: [تاریخ تنظیم دادخواست]

نکات مهم در استفاده از نمونه ها

استفاده از نمونه ها می تواند فرآیند تنظیم اسناد حقوقی را تسهیل کند، اما هرگز نباید بدون آگاهی کامل و مشاوره تخصصی، صرفاً به کپی برداری اکتفا کرد. هر پرونده ویژگی های خاص خود را دارد و کوچک ترین تفاوت در جزئیات، می تواند نتیجه نهایی را تغییر دهد. بنابراین، همواره توصیه می شود که متن نهایی دادخواست یا لایحه دفاعیه، با شرایط پرونده شما منطبق شده و از نظر حقوقی توسط یک وکیل متخصص مورد بازبینی و تکمیل قرار گیرد.

نکات تکمیلی و اهمیت مشاوره حقوقی

مواجهه با اجراییه چک، یک موقعیت حقوقی پیچیده است که می تواند پیامدهای مالی و حقوقی گسترده ای داشته باشد. در این مسیر، آگاهی از نکات تکمیلی و بهره گیری از مشاوره حقوقی تخصصی، می تواند تفاوت معناداری در نتیجه پرونده ایجاد کند و از تضییع حقوق فرد جلوگیری نماید.

هزینه های دادرسی در دعوای ابطال اجراییه چک: مالی یا غیرمالی بودن دعوا

یکی از سوالات رایج در خصوص دعوای ابطال اجراییه چک، مربوط به هزینه های دادرسی آن است. تعیین اینکه دعوا مالی است یا غیرمالی، بر میزان هزینه دادرسی تأثیر مستقیم دارد:

• دعوای ابطال اجراییه چک، از دعاوی غیرمالی محسوب می شود. این بدان معناست که خواسته اصلی، ابطال یک سند حقوقی است و نه مطالبه مستقیم مال. بنابراین، هزینه دادرسی این دعوا بر اساس تعرفه های مربوط به دعاوی غیرمالی پرداخت می گردد که معمولاً کمتر از هزینه های دادرسی دعاوی مالی است.
• با این حال، اگر در کنار ابطال اجراییه، خواهان درخواست های مالی دیگری مانند مطالبه خسارت (مثلاً خسارت ناشی از مسدود شدن حساب) را نیز مطرح کند، آن بخش از خواسته، تابع مقررات دعاوی مالی خواهد بود و هزینه دادرسی جداگانه برای آن محاسبه می شود.

شناخت این موضوع برای برنامه ریزی مالی و حقوقی در مسیر پرونده، اهمیت فراوانی دارد.

اهمیت مشاوره و استفاده از وکیل متخصص

پیچیدگی های قوانین مربوط به چک، رویه های قضایی و فنی بودن فرآیندهای دادرسی، لزوم بهره گیری از یک وکیل متخصص را بیش از پیش نمایان می سازد:

• پیچیدگی های قوانین و رویه های قضایی: قوانین چک به طور مداوم در حال تغییر و به روزرسانی هستند (مانند قانون جدید چک صیادی) و رویه های قضایی نیز در شعب مختلف دادگاه ها ممکن است تفاوت هایی داشته باشد. وکیل متخصص با آگاهی از آخرین قوانین و رویه های حاکم، می تواند بهترین مسیر را به موکل خود نشان دهد.
• جلوگیری از تضییع حقوق و تحمیل ضررهای بیشتر: بسیاری از افراد به دلیل عدم آگاهی از حقوق قانونی خود یا ناآشنایی با مهلت های قانونی و نحوه ارائه مدارک، ممکن است حقوق خود را از دست داده و متحمل ضررهای مالی و غیرمالی بیشتری شوند. وکیل، با دانش و تجربه خود، از این اتفاق جلوگیری می کند.
• صرفه جویی در زمان و افزایش شانس موفقیت: وکیل با تسلط بر فرآیندهای قانونی، می تواند پرونده را با سرعت و دقت بیشتری پیگیری کند. تنظیم دقیق دادخواست ها و لوایح، ارائه مستندات صحیح و حضور مؤثر در جلسات دادگاه، شانس موفقیت در پرونده را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.
• لزوم انتخاب وکیل با تجربه در دعاوی چک: دعاوی چک دارای ظرایف و نکات خاص خود هستند. انتخاب وکیلی که به طور خاص در زمینه دعاوی چک و اسناد تجاری تخصص و تجربه کافی دارد، می تواند یک برگ برنده محسوب شود. چنین وکیلی، با سناریوهای مختلف آشناست و می تواند پیش بینی دقیق تری از روند پرونده ارائه دهد.

چالش های رایج در این پرونده ها و راهکارهای مقابله

در پرونده های ابطال اجراییه چک، چالش های مختلفی ممکن است پیش رو باشد که شناخت آن ها و اطلاع از راهکارهای مقابله، می تواند کمک کننده باشد:

• تأخیر در ارائه لایحه یا دادخواست: مهلت های قانونی در دعاوی حقوقی از اهمیت بالایی برخوردارند. تأخیر در طرح دعوا یا ارائه لایحه دفاعیه می تواند منجر به از دست رفتن فرصت های دفاعی یا حتی رد دعوا شود.

  راهکار: به محض اطلاع از اجراییه یا نیاز به اقدام قانونی، در اسرع وقت با یک وکیل مشورت کرده و اقدامات لازم را انجام دهید.

• ضعف در مستندسازی: عدم وجود مدارک کافی، ناقص بودن مستندات یا عدم تطابق آن ها با ادعاهای مطرح شده، می تواند به ضرر خواهان تمام شود.

  راهکار: قبل از هرگونه اقدام، کلیه اسناد و مدارک مربوطه (چک، قراردادها، رسیدهای پرداخت، نامه ها، شهادتنامه ها و…) را به دقت جمع آوری و منظم کنید. وکیل می تواند در این زمینه راهنمایی های لازم را ارائه دهد.

• پیچیدگی اثبات دلایل: اثبات برخی دلایل ابطال اجراییه (مانند ربوی بودن رابطه پایه یا تضمینی بودن شفاهی چک) ممکن است دشوار باشد و نیاز به ادله اثباتی قوی تری مانند شهادت شهود یا ارجاع به کارشناسی داشته باشد.

  راهکار: با وکیل خود در مورد بهترین راهکارهای اثبات ادعا مشورت کنید و تمامی جوانب را بسنجید.

نتیجه گیری

مواجهه با اجراییه چک، بدون شک یک تجربه چالش برانگیز است؛ اما دانستن راه ها و ابزارهای قانونی برای ابطال آن، می تواند به افراد کمک کند تا حقوق خود را حفظ کنند. این مقاله تلاش کرد تا با روایتی جامع و تجربه محور، تمامی جنبه های مربوط به نمونه لایحه ابطال اجراییه چک را از تعریف اجراییه و شرایط ابطال آن در ماده ۲۳ قانون صدور چک، تا دلایل فراتر از آن مانند پرداخت وجه یا نامشروع بودن جهت معامله، به تفصیل بررسی کند. همچنین، مراحل عملی طرح دعوا، از جمع آوری مدارک و تنظیم دادخواست و لایحه دفاعیه گرفته تا اهمیت حیاتی قرار توقف عملیات اجرایی، تشریح شد و نمونه های کاربردی برای درک بهتر ارائه گردید.

همواره به یاد داشته باشید که در مسائل حقوقی، زمان بندی دقیق، مستندسازی قوی و اقدام به موقع، کلید موفقیت هستند. هر پرونده حقوقی، دنیای خاص خود را دارد و پیچیدگی های قوانین و رویه های قضایی ایجاب می کند که در چنین شرایطی، از دانش و تجربه یک وکیل متخصص و باتجربه بهره مند شوید. این اقدام، نه تنها از تضییع حقوق شما جلوگیری می کند، بلکه می تواند در زمان و هزینه های شما نیز صرفه جویی کرده و شانس موفقیت پرونده را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. برای گام برداشتن در مسیر قانونی، مشاوره با کارشناسان حقوقی و وکلای متخصص، اولین و مهم ترین قدم است.