همه چیز در مورد بتن غیر مسلح

بدون تردید پرکاربردترین مصالح مورد استفاده در ساخت‌وساز، بتن است. بتن نقش کلیدی در استحکام یک سازه دارد. به همین دلیل فرآیند آماده‌سازی آن فوق‌العاده مهم است. در ادبیات رایج بین فعالان عرصه ساختمان‌سازی، بتن به دو دسته مسلح و غیر مسلح تقسیم می‌شود. بتن غیر مسلح یکی از انواع بتن است که در تولید آن بر خلاف بتن مسلح از میلگرد استفاده نمی شود. به همین دلیل از آن برای ساخت سنگ فرش پیاده روها استفاده می شود. در ساخت دیوار بتنی پیش ساخته نیز از این نوع بتن استفاده میشود. برای آشنایی بیشتر با این بتن می توانید با ادامه مقاله با همراه باشید.

تعریف بتن غیر مسلح

آنچه باعث می‌شود بتن را به دو دسته مسلح و غیر مسلح تقسیم کنیم، یک ویژگی کلیدی به نام مقاومت کششی است. وقتی قرار است که بار زیادی به بتن وارد شود، نیاز به نوعی خاصی از بتن داریم که مقاومت کششی بالایی دارد. ترکیب مصالح تشکیل دهنده همه بتن‌ها آب، سیمان، ماسه و سنگدانه است. با تغییر نسبت این مواد اولیه می‌توان تا حدی ویژگی‌های مکانیکی بتن از جمله مقاومت کششی را تقویت کرد؛ اما راه‌های دیگری نیز برای این منظور وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها استفاده از میلگرد درون بتن است.

بر این اساس وقتی صحبت از بتن غیر مسلح به میان می‌آید، در واقع به نوعی بتن اشاره می‌کنیم که خبری از میلگرد‌های تقویت کننده درون آن نیست. این نوع بتن‌ها با ترکیب سیمان، ماسه (سنگندانه) و آب به ترتیب با نسبت‌های ۶، ۳، ۱ یا ۴، ۲، ۱ تولید می‌شود. حتی ممکن است از میلگرد برای افزایش استحکام درزهای این نوع بتن‌ها نیز استفاده شود؛ اما نکته اساسی این است که مقاومت کششی آن‌ها به هیچ عنوان با بتن مسلح قابل مقایسه نیستند. فونداسیون دکل خود ایستا نیز با استفاده از این بتن پایه ریزی می شود.

روش‌های ساخت بتن غیر مسلح

امکان تولید به‌صورت پیش ساخته وجود دارد. در واقع این بتن‌ها به‌صورت آماده تهیه شده و در پروژه‌ها استفاده می‌شوند. این در حالی است که بتن غیر مسلح معمولا در محل پروژه‌ها به دو صورت دستی و ماشینی تولید می‌شود. در این قسمت نیم‌نگاهی به هر یک از این دو روش برای تولید بتن غیر مسلح می‌اندازیم.

۱. مخلوط دستی

در ساده‌ترین حالت می‌توان با توجه به نسبتی که در بالا ذکر کردیم، به‌صورت دستی سیمان، سنگدانه و آب را با هم ترکیب کرد و بتن غیر مسلح به دست آورد. این روش برای تولید بتن در مقیاس بزرگ چندان مناسب نیست؛ چراکه اولا زمان‌بر است و علاوه بر آن به دلیل انجام فرآیند اختلاط توسط عامل انسانی، این احتمال وجود دارد که ترکیب مناسبی از بتن حاصل نشود.

۲. مخلوط ماشینی

روش بهتر برای تولید بتن غیر مسلح، استفاده از دستگاه است. برای این منظور مواد اولیه را با ترتیب و نسبت مشخص درون دستگاه گردان می‌ریزند. به این ترتیب اختلاط مواد اولیه خیلی بهتر از روش دستی صورت می‌گیرد. علاوه بر آن می‌توان بتن با حجم زیاد را در زمان کوتاه‌تری تولید کرد.

کاربرد بتن غیر مسلح

برای آشنایی با کاربرد بتن غیر مسلح باید روی نقطه ضعف اصلی آن یعنی مقاومت کششی پایین تمرکز کنیم. کم بودن مقاومت کششی این دسته از بتن‌ها باعث می‌شود که در برابر فشار بالا عملکرد ضعیفی از خود نشان دهند. کاربرد اصلی بتن‌های غیر مسلح استفاده از آن‌ها در سطح‌سازی است. آن هم سطح سازی در پروژه‌هایی که قرار نیست وزن بالایی از روی آن‌ها تردد داشته باشد. به عنوان مثال در محیط‌های صنعتی و محل تردد خودروهای سنگین، استفاده از این بتن برای ایجاد سطح به هیچ عنوان انتخاب مناسبی نیست. از این مصالح بیشتر می‌توان برای کف‌پوش یا سنگ‌فرش کردن پیاده‌راه‌ها و حتی فونداسیون پیش ساخته تهران استفاده کرد.

گاهی اوقات ممکن است از بتن غیر مسلح به‌عنوان حائل میان سطح زمین و بتن مسلح استفاده شود. در بتن مسلح معمولا از میلگرد استفاده می‌شود. میلگرد از جنس آلیاژهای فولادی تولید می‌شود. به همین دلیل در برابر رطوبت حساس است و در اثر تماس طولانی مدت با محیط مرطوب احتمال خوردگی آن افزایش پیدا می‌کند. این اتفاق باعث تضعیف مقاومت بتن مسلح می‌شود. برای جلوگیری از چنین اتفاقی، معمولا یک لایه بتن غیر مسلح روی سطح زمین ایجاد می‌کنند. به این ترتیب از تماس مستقیم بین بتن مسلح و رطوبت خاک جلوگیری می‌شود.

مزایا و معایب بتن غیر مسلح

هر چند بتن غیر مسلح از مقاومت کششی ضعیفی برخوردار است؛ اما قیمت به مراتب پایین‌تر آن در مقایسه با بتن مسلح باعث می‌شود که خیلی از پیمانکاران و سازندگان در صورتیکه شرایط پروژه‌ها مهیا باشد، چشم بسته این نوع بتن‌ها را انتخاب کنند. این شاید مهم‌ترین مزیتی باشد که بتوان برای بتن‌های غیر مسلح در مقایسه با رقیب مسلح‌اش برشمرد. در مقابل اما نقاط ضعف جدی علاوه بر مقاومت کششی پایین در این دسته از بتن‌ها به چشم می‌خورند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• احتمال ترک‌خوردگی سطح این بتن در برابر فشار زیاد است.
• مقاومت خستگی پایین‌تری در مقایسه با بتن غیر مسلح دارد.
• هزینه‌های ترمیم و نگهداری این دسته از بتن‌ها در طولانی مدت زیاد است.

شاید بد نباشد که کمی بیشتر درباره مفهوم مقاومت خستگی توضیح دهیم. یک سازه بتنی ممکن است که در شرایط عادی بتواند فشار وارده را تحمل کند. نکته اساسی این است که هر بار که فشاری به سازه بتنی وارد می‌شود، بخشی از توان مقاومت آن کاهش پیدا می‌کند. تداوم این وضعیت باعث می‌شود که در طولانی مدت به دلیل وارد شدن بارهای متعدد، شرایط برای رسیدن بتن به مرز تنش تسلیم فراهم شود. به چنین پدیده‌ای در اصطلاح مهندسی تنش یا مقاومت خستگی گفته می‌شود.

حداکثر ضخامت بتن غیر مسلح چقدر است؟

در رابطه با حداکثر ضخامت بتن غیر مسلح گفته می‌شود که کف‌های غیر مسلح، معمولا ۱ تا ۳ سانتی‌متر ضخیم‌تر از کف‌های تقویت شده (مسلح) هستند. طرح بتن ضخیم‌تر، با استفاده از سیمان و سنگدانه پبیشتر، در مقایسه با طرح تقویت‌شده نازک‌تر و بر اساس الیاف فولاد است. از طرفی ضروری است که از مخلوط های بتنی پلاستیکی، با انقباض کم و طرح‌های اسلب غیرمسلح، استفاده شود. همچنین استفاده از مخلوط‌های فقط آب، باعث افزایش مشکلات جمع شدگی آن می‌شود.

انواع بتن غیر مسلح

بتن مسلح را به طور کلی به دو نوع مسلح به میلگرد و مسلح به الیاف دسته بندی می‌کنند؛ و هر کدام از این دو بتن با توجه به نوع مواد استفاده شده خود به دسته‌های دیگری تقسیم‌بندی می‌شود. انواع بتن مسلح به میلگرد شامل بتن پیش تنیده، بتن پس تنیده، بتن پیش ساخته و بتن با عایق ماندگار می‌شود و بتن مسلح الیافی فولادی، شیشه‌ای، پلیمری، کربنی و … از دیگر انواع بتن‌های مسلح محسوب می‌شود. به صورت کلی بتن آرمه به دلیل مقاومت به سزایی که دارد، در پروژه‌های مختلفی چون جاده‌ها، شهرسازی، سازه‌های شناور و … نقش اساسی دارد. در حالی که بتن غیر مسلح به دلیل ماهیتی که دارد، نمی‌توان برای آن انواع مختلفی در نظر گرفت.

انواع قالب بندی فونداسیون دکل :

قالب آجری :

که بهترین حالات قالب بندی است زیرا بعد از بتن ریزی دوباره می توان از آجر ها استفاده کرد و همچنین شکل پذیری بالای آن قابلیت عمده ای برای قالب آجری به حساب می آید بدین ترتیب که به عرض مورد نظر همچنین ارتفاع در نظر گرفته شده برای فونداسیون یک دیوار آجری معمولاً ۲۰cm اجرا می کنند و قسمتهای داخلی آن را با پلاستیک می پوشاند تا هم آب بتن توسط آجرها جذب شده و هم آجرها بعداً راحتر از بتن جذب شوند ولی برای کلافهای قائم و فوقانی از قالب آجری نمی توان استفاده کرد

قالب تخته ای :

که بیشتر برای کلافهای قایم و فوقانی مورد استفاده قرار می گیرد و برای کلافهای تحتانی هم  اگر مقرون به صرفه باشد و همچنین قالب تخته ای موجود باشد می توان استفاده کرد و تخته ها قبل از قالب بندی روغن کاری می شوند تا هم آب بتن توسط تخته ها جذب نشود و هم قالب ها راحت تر از بتن جدا شوند که همان کار پلاستیک در قالب آجری را انجام می دهد .

قالب فلزی :

از قالب فلزی هم می توان برای کلاف تحتانی استفاده کرد ولی برای پروژه های کوچک مقرون به صرفه نیست. این قالب ها هم قبل از بسته شدن روغن کاری می شوند ولی در اینجا جذب آب دیگر مد نظر نیست . حالتی هم است که خاک منطقه به عنوان قالب عمل می کند در این موارد پی را به عرض و عمق مورد نظر کند بعد دیواره های پی را با پلاستیک می پوشانند و زمین خود نقش قالب را ایفا می کند و نیازی به قالب نیست و عایق بندی به علت این است .که آب بتن جذب نشده و نسبت آب به سیمان بتن تغییر نکند . در دکل های کوچک بتن ریز ی توسط دست و بدون ویبراتور و بتو نر انجام می گیرد و طرح اختلاط بتن در اینجا نقشی ندارد و کارگران به صورت تخمینی میزان شن و ماسه و سیمان و حتی عامل مؤثر بتن یعنی آب تعیین و بتن را تهیه و آماده می کنند و بتن ریزی به صورت تکه تکه انجام می گیرد.