گزینه‌های پاسخ ایران به اسرائیل/ تکرار عملیات قبلی یا ضربه‌ای غافلگیرکننده؟!

رسول سلیمی: رهبران ایران و حماس در مراسم تشییع جنازه اسماعیل هنیه در تهران و دوحه که در روزهای پنجشنبه و جمعه برگزار شد، وعده دادند که انتقام ترور اسماعیل هنیه را از اسرائیل خواهند گرفت. سید حسن نصرالله نیز گفته که جنگ علیه اسرائیل وارد «مرحله جدیدی» شده و اسرائیل باید منتظر «خشم و انتقام» باشد.

با این حال، خبرگزاری الحدث به نقل از منابعی ناشناس در دولت بایدن گزارش داده که ایالات متحده هنوز هیچ نشانه ای دریافت نکرده که ایران در حال آماده شدن برای حمله نظامی به اسرائیل است. این در حالی است که در جریان حمله قبلی ایران به اسرائیل نیز ایران در انجام حمله عجله نکرد و بعد از هماهنگی در جبهه های مختلف محور مقاومت، حمله به اسرائیل را با اطلاع رسانی قبلی به کشورهای منطقه انجام داد.

از زمان حمله حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر و حمله متعاقب اسرائیل به غزه، ایران و اسرائیل حول خطوط قرمز ظریفی حرکت کردند به نحوی که در بزنگاه هایی تصور می شد عبور از این خطوط قرمز به جنگی تمام عیار در خاورمیانه منجر شود. این موضوع در جریان حمله آشکار اسرائیل به یک ساختمان دیپلماتیک ایران در سوریه که منجر به ترور فرماندهان ارشد نظامی ایران شد نیز مشهود بود و واکنش ایران را  با هدف تثبیت خطوط بازدارندگی به دنبال داشت.

ایران در حمله قبلی به اسرائیل، با همکاری متحدان منطقه ای خود در محور مقاومت توانست تا فشار بر اسرائیل را حفظ کند، و سطح بازدارندگی دفاعی خود را به روز رسانی کند. این متحدان شامل حزب الله در لبنان، حوثی ها در یمن و گروه های شبه نظامی شیعه در سوریه و عراق می شدند که هر یک از آنها توانستند در یک عملیات مشترک علیه اسرائیل اقدام نمایند.

در مقابل، اسرائیل نیز یک استراتژی دوگانه را دنبال کرده است: پاسخ به متحدان ایران و مقابله مستقیم با ایران حملات هدفمند در خاک خود که تا برتری اطلاعات نظامی خارجی خود را در برابر توان نظامی ایران اثبات کند.

با این حال، کارشناسان می گویند اقدام متقابل ایران و اسرائیل با دورنمای جنگی تمام عیار پیگیری نمی شود. چه آنکه هم اکنون سیاست خارجی ایران سطح بالایی از عمل گرایی را در پیش گرفته و اقدامات نیروهای مسلح ایران در بالاترین سطح محاسبه در اقدام عملیاتی و با هدف جلوگیری از پیامدهای اقدام نظامی بر مولفه های اقتصادی، سیاسی  و امنیتی ایران پیگیری می شود.

این در حالی است که متحدان ایران، به ویژه حزب الله، توانایی وارد کردن خسارات جدی به اسرائیل را دارند و این توانایی بسیار فراتر از آنچه تاکنون نشان داده اند، بوده است.

اما پاسخ ایران آن هم در شرایطی که در روزهای گذشته میانه روها در ایران دولت را در اختیار گرفتند، چگونه خواهد بود؟ چه آنکه پزشکیان در جریان مناظره های انتخاباتی نیز گفته بود که می خواهد اصلاح سیاست خارجی ایران را برای تنش زدایی در منطقه در اولویت قرار دهد تا راه را برای روابط بهتر با جهان هموار کند.

آنچه اهمیت دارد، یکپارچگی گروه های سیاسی داخل ایران برای پاسخ به اسرائیل است. کارشناسان سیاسی معتقدند در ایران انشقاقی بین گروه های سیاسی رقیب در جریان انتخابات ریاست جمهوری در اصل پاسخ به اسرائیل وجود ندارد چرا که در جریان ترور اسماعیل هنیه در تهران، به تمامیت ارضی ایران خدشه وارد شده و پاسخ به این تجاوز آشکار ضروری است. از این رو، فعالان سیاسی داخل کشور، پاسخ به اسرائیل را بر مبنای منافع ملی ایران و برای تثبیت سطح بازدارندگی دفاعی ایران در خاورمیانه، ضروری می دانند.

در همین حال ناظران سیاسی معتقدند «هماهنگی تاکتیکی بین ایران و محور مقاومت» در حمله به اسرائیل وجود خواهد داشت. چه آنکه خبرگزاری فرانسه به نقل از یک منبع در گروه های شیعه عراق گفته: «ایران اولین واکنش را با مشارکت جناح های عراقی، یمنی و سوری رهبری خواهد کرد و اهداف نظامی را هدف قرار می دهد و پس از آن حزب الله پاسخ دوم را بر عهده خواهد داشت.»

کارشناسان روابط بین الملل می گویند به طور گسترده انتظار می رود که ایران و گروه های محور مقاومت، به کشتارهایی که اسرائیل به دنبال ترور فواد شکر در لبنان انجام داده نیز پاسخ دهند. اما این پاسخ نظامی در چارچوبی سنجیده و محاسبه شده برای جلوگیری از گسترش آتش جنگ در خاورمیانه خواهد بود. ناظران سیاسی معتقدند یکی از مهمترین دلایل ایران برای جلوگیری از گسترش جنگ، آن است که ایران و حزب الله نمی خواهند به نفع نتانیاهو بازی کنند و طعمه مورد نیاز برای کشاندن ایالات متحده به جنگ در خاورمیانه را فراهم نمایند.

این سیاست باعث می شود تا ایران به احتمال زیاد تلاش کند تا از جنگ جلوگیری کند و در عین حال اسرائیل را از ادامه این سیاست جدید باز دارد.

این در حالی است که کارشناسان سیاسی معتقدند تکرار عملیات قبلی چندان منطقی نخواهد بود و این بار ایران، عملیاتی متفاوت برای ضربه ای موثر و بازدارنده به اسرائیل را طراحی خواهد کرد.

در همین حال، یک منبع نزدیک به حزب الله لبنان به خبرگزاری فرانسه گفته که مقامات ایرانی روز چهارشنبه در تهران با نمایندگان «محور مقاومت» دیدار کردند تا در مورد گام های بعدی خود گفتگو کنند. این منبع که در جریان این نشست قرار گرفته بود، گفت: «دو سناریو مورد بحث قرار گرفت: پاسخ همزمان ایران و متحدانش به اسرائیل یا پاسخ متناوب از سوی هر یک از طرفین در یک بازه زمانی خاص»

بررسی رفتار بازیگران موثر در محور مقاومت نشان می دهد، از آغاز جنگ غزه تا به امروز، حزب الله و ایران خطوط قرمز نانوشته ای در برابر اسرائیل داشتند و آن کشته نشدن غیرنظامیان در حمله به اسرائیل بوده است. اسماعیل هنیه نیز به عنوان رهبری سیاسی از سوی اسرائیل هدف حمله قرار گرفت و با درنظر گرفتن اصل پاسخ متناسبِ متقابل، به نظر نمی رسد غیرنظامیان در اسرائیل به صورت هدفمند هدف حمله قرار گیرند.

این در حالی است که در جریان حمله اسرائیل به بیروت که با هدف ترور فواد شمس صورت گرفت، تعدادی غیر نظامی لبنانی کشته شدند و حزب الله، وعده انتقام آنها را داده است که ممکن است این وعده در جریان در حمله هماهنگ ایران به اسرائیل، با تمرکز بر شهرک نشینان به عنوان غاصبان سرزمین فلسطین، پیگیری شود.

از سوی دیگر کارشناسان روابط بین الملل معتقدند، حمله محور مقاومت برای خون خواهی از اسماعیل هنیه، بر اهداف نظامی-امنیتی و با چشم انداز وارد کردن تلفات بر نظامیان و کادرهای امنیتی اسرائیلی متمرکز شود. چشم اندازی که گستره ای از اماکن نظامی و امنیتی را در بر خواهد گرفت.

311213