آوارگی اقلیمی – دیباروز

استان تهران با بیش از 13.5 میلیون نفر جمعیت بزرگترین استان ایران است و 30 درصد صنایع، 36 درصد کارخانه های بزرگ، 40 درصد کل بازار مصرف کشور، 40 درصد صنایع غذایی، 20 درصد جمعیت کشور مرکز آمار ایران در اولین روز خرداد 1401 تهران را با 9 میلیون نفر، مشهد 3.6 میلیون نفر و اصفهان با 2.2 میلیون نفر را پرجمعیت ترین شهرهای ایران در سال 1400 اعلام کرد. جمعیت حاشیه ای در این سه شهر به ترتیب دو میلیون و 500 هزار و 300 هزار نفر است. از سوی دیگر، سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران در آنلاین 1400 اعلام کرد که 31 درصد از جمعیت تهران در محله های فقیر نشین، مناطق حاشیه ای در شهرها و ساختارهای «ناکارآمد» زندگی می کنند. به عبارت دیگر بیش از چهار میلیون نفر در استان تهران در بستری حاشیه‌ای، ناپایدار و ناکارآمد زندگی می‌کنند.

حاشیه نشینی با فقر مرتبط است. علت اصلی مهاجرت خشکسالی، کم آبی، از دست دادن فرصت های شغلی در روستاها و جابجایی نیروی کار در روستاها است که با کاهش سطح زندگی و تجمل گرایی این قشر در کشور خود انگیزه ای قوی برای مهاجرت ایجاد می کند. زادگاه حاشیه نشینی به دلیل شیوع و شیوع فقر و همچنین نزدیکی حاشیه نشینی به محیط شهری می تواند منجر به ناامنی گسترده در شهرها شود و به عنوان تهدیدی جدی برای ثبات و انسجام یک جامعه شهری تلقی شود.

فقر یک متغیر مهم مرتبط با آسیب‌پذیری است، زیرا فقرا و فقرا مجبور هستند در زمین‌های ناامن (مانند دشت‌های سیل‌زده یا دامنه‌های ناپایدار) ساکن شوند تا به مراکز اقتصادی که دارای شغل، مدارس خوب و امکانات بهداشتی هستند نزدیک‌تر شوند. افزایش آگاهی فقرا در مورد خطرات (مثلاً سیل یا رانش زمین) کافی نیست، زیرا آنها با مبارزه روزانه بیشتری برای کسب درآمد و دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی ارزان تر روبرو هستند. با افزایش جمعیت محله های فقیر نشین، هر خطری می تواند صدها خانواده زاغه نشین را به طور همزمان تحت تأثیر قرار دهد و منجر به یک وضعیت فاجعه آمیز، چه از طریق مرگ یا اختلال اقتصادی، یا هر دو شود.

با افزایش دمای سطح زمین، احتمال خشکسالی های بیشتر و افزایش شدت طوفان ها وجود خواهد داشت که همراه با خشکسالی های شدید در سال های اخیر، طوفان های گرد و غبار را در پی خواهد داشت. تغییرات آب و هوایی جهانی خطرات آب و هوایی و خطر رویدادهای آب و هوایی شدید را تشدید می کند. افزایش دمای هوا و آب منجر به افزایش سطح دریا، طوفان های شدید، سرعت باد بیشتر، خشکسالی ها و فصول آتش سوزی شدیدتر و طولانی تر، بارندگی شدیدتر و سیل می شود. در این مورد، شواهد بسیار زیاد و نتایج ویرانگر است.

برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد تخمین می زند که سازگاری و کاهش تغییرات آب و هوایی سالانه 140 تا 300 میلیارد دلار برای کشورهای در حال توسعه هزینه خواهد داشت. در مارس 2019، طوفان آیدا بیش از هزار نفر را در زیمبابوه، مالاوی و موزامبیک در آفریقای جنوبی کشت و میلیون ها نفر دیگر را به دنبال داشت. بدون غذا یا خدمات اولیه آواره می شوند. رانش های مرگبار نیز خانه ها را مدفون کرد و زمین، محصولات کشاورزی و زیرساخت ها را ویران کرد. طوفان کنت تنها شش هفته بعد وارد موزامبیک شد و به مناطقی آسیب رساند که از زمان ماهواره‌ها هیچ طوفان گرمسیری در آن‌ها دیده نشده است.

شروع سال 2020 استرالیا را وارد بدترین فصل آتش سوزی در جنگل کرده است. پس از گرمترین سال زندگی او که خاک را به شدت خشک کرد. این آتش سوزی ها بیش از 10 میلیون هکتار را سوزانده، حداقل 28 نفر را کشته، کل روستاها را ویران کرده، خانه های هزاران خانواده را ویران کرده و میلیون ها نفر را در معرض مه دود خطرناک قرار داده است. بیش از یک میلیارد حیوان کشته شده‌اند و برخی از گونه‌ها و اکوسیستم‌ها ممکن است هرگز احیا نشوند.

بلایای شدید آب و هوایی بر همه کشورها چه فقیر و چه غنی تأثیر می گذارد. اما از آنجایی که با آینده ای با خطرات فزاینده روبرو هستیم، مقابله با واقعیت کسانی که بار عمده تغییرات آب و هوایی را متحمل می شوند بسیار مهم است. این یک بی عدالتی است: کسانی که در فقر زندگی می کنند بیشترین آسیب را از تغییرات آب و هوایی خواهند دید، حتی اگر کمترین مسئولیت این بحران را بر عهده داشته باشند.

تغییرات آب و هوایی مردم را مجبور به ترک خانه های خود می کند، فقر بیشتری را بر فقرا تحمیل می کند و گرسنگی را افزایش می دهد. احتمال آوارگی مردم کشورهای فقیر در اثر رویدادهای شدید آب و هوایی چهار برابر بیشتر از مردم کشورهای ثروتمند است. جهان در رقابتی با زمان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و کمک به آسیب پذیرترین افراد برای مقابله با تأثیرات تغییرات آب و هوایی است که امروز با آن مواجه هستند و تنها در سال های آینده شدیدتر خواهد شد.

فرآیند گرم شدن، تعداد رویدادهای گرمای شدید را افزایش داده است. تغییرات آب و هوایی به تشدید و تشدید اثرات رویدادهای گرمای شدید، با امواج گرمای طولانی تر، روزهای گرمتر و دماهای بالاتر از رکوردهای تاریخی ادامه خواهد داد. افزایش خطر سیل ناگهانی به دلیل پتانسیل افزایش شدت رویدادهای کوتاه مدت باران امکان پذیر است، به ویژه در محیط های شهری که رطوبت خاک کمتری جذب می شود – و گاهی اصلاً – و تقریباً تمام بارش ها به رواناب تبدیل می شوند. هنگامی که این موضوع با افزایش سطح دریا همراه با افزایش شدت بارندگی باشد، نشان می دهد که در آینده، احتمال خطر سیل در بسیاری از مناطق از نظر فراوانی و بزرگی افزایش خواهد یافت.

* منتشر شده در روزنامه پیام ما. شماره 2414. 10 نوامبر 1401

6565