سالی سرنوشت ساز برای ترکیه

ترکیه، این کشور کهن در چهارراه قاره ها، در سالیان اخیر با چالش های بی سابقه ای روبرو شده که آینده آن را در هاله ای از ابهام فرو برده است. این مقطع نه تنها مسیر داخلی این کشور را دگرگون می سازد، بلکه معادلات منطقه ای و جهانی را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.

ترکیه، با تاریخ پر فراز و نشیب و جایگاه استراتژیکش در مرز آسیا و اروپا، همواره محلی برای تلاقی فرهنگ ها و قدرت ها بوده است. اما آنچه این سال ها را از دیگر ادوار متمایز می کند، عمق و گستردگی تحولاتی است که در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی ژئوپلیتیکی این کشور در جریان است. از این رو، واژه سرنوشت ساز به معنای واقعی کلمه، بازتاب دهنده شرایط حیاتی کنونی این دیار است. نتایج و روندهای کنونی، نه صرفاً تغییراتی مقطعی، بلکه تعیین کننده مسیر بلندمدت و جایگاه ترکیه در قرن بیست و یکم خواهند بود.

چشم انداز سیاسی و آینده حکمرانی

صحنه سیاسی ترکیه در این مقطع، شاهد رقابتی نفس گیر است که از جهات مختلف، با هیچ دوره دیگری در تاریخ ۱۰۰ ساله جمهوری ترکیه قابل مقایسه نیست. انتخابات سراسری اخیر، نه تنها برای انتخاب رئیس جمهور و نمایندگان پارلمان، بلکه برای تعیین ماهیت نظام حکومتی و مسیر دموکراتیک کشور حیاتی بود.

اهمیت تاریخی انتخابات

انتخابات اخیر ترکیه را باید نقطه عطفی در تاریخ معاصر این کشور دانست. پس از نزدیک به دو دهه زمامداری بی وقفه رجب طیب اردوغان، که ابتدا به عنوان نخست وزیر و سپس رئیس جمهور قدرت را در دست داشت، این انتخابات فرصتی برای مردم بود تا در مورد ادامه این مسیر یا تغییر بنیادین در ساختار قدرت تصمیم گیری کنند. این انتخابات از این جهت منحصر به فرد است که پس از تغییر نظام حکومتی از پارلمانی به ریاستی، مردم برای اولین بار با چنین وضوحی با تبعات این تغییر روبرو شدند و تصمیم گرفتند که آیا این سیستم را حفظ کنند یا به نظام پیشین بازگردند. مقایسه با دوره های تاریخی مهم نشان می دهد که نرخ مشارکت مردمی در ترکیه همواره بالا بوده و این نشان دهنده علاقه و تعهد عمیق شهروندان به سرنوشت سیاسی کشورشان است.

بازیگران اصلی و ائتلاف ها در صحنه سیاسی ترکیه

صحنه انتخابات ترکیه مملو از شخصیت های کاریزماتیک و ائتلاف های پیچیده بود که هر یک برای جلب آرای مردم تلاش می کردند.

• رجب طیب اردوغان: رهبر حزب عدالت و توسعه (AKP) که نزدیک به دو دهه بر مسند قدرت نشسته و توانسته با پایگاه مردمی قدرتمند خود، به ویژه در مناطق سنتی و مذهبی، بخش قابل توجهی از آرا را به خود اختصاص دهد. نقاط قوت او در توانایی بسیج توده ها، کاریزما و تجربه طولانی در مدیریت کشور نهفته است. منتقدان او را به تمرکز بیش از حد قدرت و رویکردهای اقتدارگرایانه متهم می کنند.
• کمال قلیچدار اوغلو: رهبر حزب جمهوری خلق (CHP) و نامزد ائتلاف ملت (معروف به ائتلاف شش گانه) که شامل احزاب با گرایش های مختلف از راست تا چپ میانه بود. هدف اصلی این ائتلاف، بازگشت به نظام پارلمانی تقویت شده و کاهش اختیارات رئیس جمهور بود. قلیچدار اوغلو به عنوان چهره ای آرام و مصالحه گر شناخته می شد که تلاش می کرد با اتحاد احزاب مختلف، جبهه ای واحد در برابر اردوغان ایجاد کند.
• سایر نامزدها و احزاب: نامزدهای دیگری مانند محرم اینجه و سینان اوغان نیز در انتخابات ریاست جمهوری حضور داشتند که هر یک با شعارها و برنامه های خاص خود، سعی در جلب بخشی از آرای سرگردان داشتند. همچنین احزاب کوچک تر و ائتلاف های فرعی نیز در رقابت های پارلمانی نقش آفرین بودند.

رقابت بر سر نظام حکومتی

یکی از محوری ترین موضوعات انتخابات، جدال بر سر ماهیت نظام حکومتی ترکیه بود. دولت کنونی تحت رهبری اردوغان، بر اساس نظام ریاستی اداره می شود که اختیارات گسترده ای را به رئیس جمهور واگذار کرده و قدرت را تا حد زیادی در این پست متمرکز ساخته است. این تمرکز قدرت با هدف افزایش کارایی و ثبات در تصمیم گیری ها صورت گرفت، اما منتقدان آن را به تضعیف نهادهای دموکراتیک و سوءاستفاده از قدرت متهم می کنند.

در مقابل، اپوزیسیون به رهبری ائتلاف ملت، وعده بازگشت به نظام پارلمانی تقویت شده را می داد. در این طرح، قرار بود نقش و قدرت پارلمان، هم در قانون گذاری و هم در نظارت بر دولت، نیرومندتر شود و پست نخست وزیری با اختیارات اجرایی بازگردد. این تغییر به منظور توزیع عادلانه تر قدرت، تقویت تفکیک قوا و تضمین بیشتر آزادی های مدنی پیشنهاد شده بود.

وزن کرسی های پارلمان و نقش استانبول

پارلمان ترکیه شامل ششصد کرسی است و توزیع این کرسی ها در میان احزاب، نقشی حیاتی در توانایی دولت برای تصویب قوانین و اجرای برنامه هایش دارد. استانبول، به عنوان پرجمعیت ترین شهر و قطب اقتصادی و فرهنگی ترکیه، وزنه سنگینی در این میان دارد و ۹۸ کرسی از مجموع ۶۰۰ کرسی پارلمان را به خود اختصاص می دهد. این یعنی تقریباً یک ششم از کل کرسی ها مربوط به استانبول است. به همین دلیل، پیروزی در استانبول برای هر حزبی به معنای دستیابی به سهم بزرگی از کرسی های پارلمان و تقویت جایگاه آن حزب در سیاست ملی است.

در دهه های اخیر، با گسترش ساخت و ساز و مهاجرت بی رویه، استانبول عملاً به یک کلان شهر عظیم با جمعیتی بالغ بر ۱۵ میلیون نفر تبدیل شده است. این شهر نه تنها از نظر تعداد رأی دهندگان، بلکه از نظر تنوع اجتماعی و سیاسی نیز حائز اهمیت است و می تواند نتایج انتخابات را به کلی دگرگون سازد. سال ها استانبول به عنوان قلعه اردوغان و حزب عدالت و توسعه شناخته می شد، اما در انتخابات شهرداری سال ۲۰۱۹، اکرم امام اوغلو، نامزد مورد حمایت مخالفین اردوغان، توانست بن علی ییلدیریم، نخست وزیر سابق ترکیه را شکست دهد و کنترل این شهر را به دست بگیرد. این پیروزی نشان دهنده تغییر موازنه قوا در یکی از مهم ترین مراکز قدرت ترکیه بود و امیدواری بسیاری را در میان مخالفان اردوغان برای پیروزی در انتخابات سراسری ایجاد کرد.

چالش های اقتصادی و تأثیر بر جامعه

اقتصاد ترکیه در سال های اخیر با نوسانات و مشکلات جدی دست و پنجه نرم کرده است که تأثیرات عمیقی بر زندگی روزمره مردم و چشم انداز سیاسی کشور گذاشته است.

ابعاد بحران اقتصادی

بحران اقتصادی در ترکیه ابعاد وسیعی دارد. نرخ تورم سرسام آور یکی از جدی ترین این مشکلات است. در مقاطعی، نرخ تورم سالانه به ارقام بی سابقه رسید و قدرت خرید شهروندان را به شدت کاهش داد. کاهش ارزش لیر ترکیه در برابر ارزهای خارجی نیز به این معضل دامن زد و واردات را گران تر و فشار بر بخش های تولیدی و مصرف کنندگان را دوچندان کرد. بیکاری، به ویژه در میان جوانان، نیز از دیگر معضلات اساسی است که به نارضایتی های اجتماعی می افزاید.

دولت ترکیه برای مقابله با این بحران، سیاست های پولی و مالی خاصی را در پیش گرفت که البته با دیدگاه های متفاوتی روبرو شد. برخی از کارشناسان، سیاست های غیرمتعارف در مدیریت نرخ بهره را عامل اصلی کاهش ارزش لیر و افزایش تورم می دانستند، در حالی که حامیان دولت بر لزوم خودکفایی اقتصادی و اولویت رشد تولید تأکید می کردند. این تفاوت دیدگاه ها بر سیاست های اقتصادی تأثیر مستقیم گذاشته و حل بحران را پیچیده تر کرده است.

پیامدهای اجتماعی و معیشتی

اثرات بحران اقتصادی به طور مستقیم بر زندگی معیشتی شهروندان ترکیه مشهود است. افزایش قیمت ها، کاهش توانایی خرید مایحتاج اولیه، و دشواری در دسترسی به خدمات اساسی، نارضایتی های عمومی را به شدت افزایش داده است. بسیاری از خانواده ها برای تأمین نیازهای اولیه خود با مشکل روبرو شدند و این وضعیت به ویژه برای قشر آسیب پذیر جامعه دشوارتر بود. این نارضایتی های معیشتی، به یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در تحولات سیاسی و گرایش های رأی دهندگان تبدیل شد، چرا که شهروندان امید داشتند تغییرات سیاسی بتواند گشایشی در وضعیت اقتصادی ایجاد کند.

بار زلزله و بازسازی

فاجعه زلزله ویرانگر اخیر در ترکیه، شوکی عظیم به اقتصاد و زیرساخت های کشور وارد کرد. این زلزله نه تنها جان ده ها هزار نفر را گرفت و شهرهای بزرگی را با خاک یکسان کرد، بلکه بار مالی سنگینی را نیز برای دولت و مردم به همراه آورد. چالش های بازسازی مناطق زلزله زده، فراهم کردن سرپناه برای میلیون ها نفر آواره و ترمیم زیرساخت های حیاتی، نیازمند سرمایه گذاری های عظیم و برنامه ریزی دقیق است. این موضوع نه تنها فشار اقتصادی را افزایش داد، بلکه بر افکار عمومی و ارزیابی عملکرد دولت در مدیریت بحران نیز تأثیر بسزایی گذاشت. واکنش دولت به این فاجعه و برنامه های آن برای بازسازی، به یکی از محورهای مهم در بحث های سیاسی و انتخاباتی تبدیل شد و می توانست گرایش های رأی دهندگان را تغییر دهد.

تغییرات جمعیتی و نقش نسل جوان

ترکیه، کشوری با جمعیت جوان است و این جوانان، به ویژه نسل Z (نسل زد) یا همان رأی اولی ها، نقشی بی بدیل در تعیین سرنوشت سیاسی و اجتماعی کشور ایفا می کنند.

قدرت نسل Z (رأی اولی ها)

انتخابات اخیر شاهد حضور چشمگیر نسل Z بود؛ جوانانی که برای اولین بار پای صندوق های رأی می رفتند. تخمین زده می شود که حدود ۵.۲ میلیون رأی اولی در این انتخابات حضور داشتند. این نسل ویژگی های اجتماعی و سیاسی متمایزی دارد که آن ها را از نسل های قبلی متمایز می کند. آن ها با اینترنت و فضای مجازی بزرگ شده اند، دسترسی بی سابقه ای به اطلاعات دارند و غالباً نگرشی بازتر نسبت به سنت ها و آزادی های فردی از خود نشان می دهند. مطالبات این نسل عمدتاً حول محورهایی چون آزادی های مدنی، فرصت های اقتصادی، شفافیت و حکمرانی خوب می چرخد.

نظرسنجی های پیش از انتخابات نشان دهنده گرایش های متفاوتی در میان این نسل بود. برخی نظرسنجی ها حاکی از آن بود که بخش قابل توجهی از جوانان، به ویژه گروه های سنی ۱۸ تا ۲۵ سال، تمایل کمتری به رأی دادن به حزب حاکم داشتند و به دنبال تغییر بودند. این امر، نسل Z را به یکی از مهمترین اهداف تبلیغاتی نامزدها تبدیل کرد، زیرا رأی آن ها می توانست کفه ترازو را به نفع یکی از طرفین سنگین کند.

آینده ترکیه در دستان نسلی است که با آزادی اطلاعات و دنیایی متفاوت از گذشتگان خود بزرگ شده اند و مطالبات جدیدی دارند. نقش این نسل در تغییر مسیر سیاست ترکیه غیرقابل انکار است.

مطالبات و وعده های نامزدها به جوانان

نامزدهای انتخاباتی، به خوبی از اهمیت آرای نسل جوان آگاه بودند و به همین دلیل، وعده ها و مشوق های ویژه ای برای جلب نظر آن ها مطرح کردند. برای مثال، هر دو نامزد اصلی، اردوغان و قلیچداراوغلو، وعده حذف مالیات بر خرید تلفن همراه و بسته های اینترنت رایگان برای دانشجویان و جوانان را دادند. این وعده ها با هدف کاهش بارهای مالی بر دوش جوانان و افزایش دسترسی آن ها به فناوری بود.

همچنین، وعده هایی در زمینه ایجاد فرصت های شغلی بیشتر و بهبود وضعیت اقتصادی جوانان نیز مطرح شد. میزان اثربخشی این وعده ها در جلب آرای نسل Z، به عوامل متعددی از جمله اعتماد جوانان به وعده ها، میزان جدیت نامزدها در اجرای آن ها و همچنین تأثیر بحران اقتصادی بر زندگی این قشر بستگی داشت.

جایگاه ژئوپلیتیک و سیاست خارجی

ترکیه به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد خود، همواره بازیگری کلیدی در معادلات ژئوپلیتیک منطقه و جهان بوده است. سیاست خارجی این کشور در سال های اخیر شاهد تغییرات و چالش های بسیاری بوده است.

روابط با غرب و ناتو

روابط ترکیه با کشورهای غربی و به ویژه پیمان ناتو، در سالیان اخیر با چالش های جدی روبرو بوده است. مسائلی مانند مخالفت اولیه ترکیه با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو، اختلافات بر سر سیاست های آمریکا در سوریه و حمایت واشنگتن از گروه های کرد، و نگرانی های غرب در مورد وضعیت حقوق بشر و دموکراسی در ترکیه، روابط را پرتنش کرده بود. با این حال، اهمیت ژئوپلیتیکی ترکیه برای ناتو به دلیل کنترل تنگه های بسفر و داردانل، موقعیتش در مرز با خاورمیانه و روسیه، و قدرت نظامی اش، باعث شده بود که ناتو همواره تلاش کند ترکیه را در مدار خود نگه دارد.

رویکردهای احتمالی دولت آینده می توانست بر این روابط تأثیرگذار باشد. اپوزیسیون عمدتاً بر ترمیم روابط با غرب و بازگشت به سیاست خارجی متوازن تر تأکید داشت، در حالی که دولت فعلی بر رویکرد مستقل و ملی گرایانه خود اصرار می ورزید.

نقش منطقه ای و روابط با همسایگان

ترکیه نقش فعالی در منطقه ایفا می کند و روابط پیچیده ای با همسایگان خود دارد. در قبال سوریه، ترکیه بر مسئله مهاجران سوری و امنیت مرزهای خود تمرکز کرده و عملیات نظامی در شمال این کشور انجام داده است. روابط با ایران و روسیه، با وجود اختلافات در برخی مسائل منطقه ای، در ابعاد اقتصادی و انرژی توسعه یافته است. در منطقه قفقاز، ترکیه از آذربایجان حمایت کرده و در مناقشات لیبی و شرق مدیترانه نیز حضوری فعال دارد. این حضور پررنگ منطقه ای، ترکیه را به بازیگری تأثیرگذار تبدیل کرده که اقداماتش بر ثبات و پویایی منطقه اثرگذار است.

آینده نقش آفرینی بین المللی ترکیه

با توجه به تحولات داخلی و نتایج انتخابات، آینده نقش آفرینی بین المللی ترکیه می تواند دستخوش تغییر شود. رویکرد مستقل و گاه چالش برانگیز دولت اردوغان، ترکیه را به بازیگری برجسته در صحنه بین المللی تبدیل کرده بود که همزمان با ناتو و روسیه همکاری می کرد و به دنبال افزایش نفوذ خود در مناطق مختلف بود. در صورت تغییر دولت، این احتمال وجود داشت که ترکیه به سیاست خارجی محتاطانه تر و متمرکزتر بر ترمیم روابط با شرکای سنتی خود بازگردد. اما در هر حال، موقعیت ژئوپلیتیکی و قدرت ذاتی ترکیه، همواره آن را به عنصری مهم در معادلات جهانی تبدیل خواهد کرد.

سیستم و قوانین انتخاباتی

ترکیه دارای سیستم انتخاباتی منحصربه فردی است که به منظور تسهیل رأی گیری و کاهش احتمال تقلب، سازوکارهای خاصی را در خود جای داده است.

سازماندهی و سازوکار رأی گیری

یکی از ویژگی های بارز سیستم انتخاباتی ترکیه، محل از پیش تعیین شده رأی گیری برای هر شهروند است. یک شبکه اطلاعاتی گسترده، تحت نظارت وزارت کشور و پست، با همکاری شورایاری های محلات، کدخداهای روستاها و شوراهای محله، اطلاعات سکونت شهروندان را ثبت می کند. بر این اساس، هر شهروند موظف است تنها در یک نقطه مشخص و نزدیک به محل اقامت خود رأی دهد. این محل از پیش به شهروند ابلاغ می شود؛ برای مثال، یک شهروند می داند که صرفاً حق دارد در مدرسه آتاتورک محله بایرام پاشا رأی دهد. این سازماندهی گسترده دارای چند مزیت کلیدی است:

1. مسئولین هر صندوق از تعداد دقیق برگه های رأی که در فرض مشارکت کامل دریافت خواهند کرد، مطلع هستند و این امر به برنامه ریزی بهتر کمک می کند.
2. تمام صندوق ها بر اساس معادلات جمعیتی تنظیم شده اند و نیازی به تمدید مکرر زمان انتخابات نیست.
3. بازه زمانی تقریبی برای پایان رأی گیری و شمارش آرا روشن است و کار شمارش معمولاً به تاریکی شب نمی کشد، که این موضوع فشار فیزیکی بر عوامل اجرایی را کاهش می دهد.
4. امکان مداخله و تقلب به دلیل نظارت دقیق تر و شناسایی از پیش تعیین شده رأی دهندگان، به حداقل می رسد.

ممنوعیت ها و ملاحظات روز انتخابات

شورای عالی انتخابات ترکیه، تدابیر و ممنوعیت های خاصی را برای حفظ آرامش و نظم در طول فرآیند انتخابات اعمال می کند. این ممنوعیت ها از ۱۰ روز مانده به برگزاری انتخابات آغاز می شوند و مهمترین آن ها، ممنوعیت انتشار نتایج هر نوع نظرسنجی میدانی و پیش بینی انتخاباتی است. این اقدام با هدف جلوگیری از تأثیرگذاری بر افکار عمومی در لحظات پایانی و حفظ بی طرفی محیط انتخابات صورت می گیرد.

در روز برگزاری انتخابات نیز، ممنوعیت های مهمی به اجرا در می آیند که شامل موارد زیر است:

• ممنوعیت فروش مشروبات الکلی در سراسر کشور.
• منع حمل سلاح برای تمام افراد، به جز پلیس و نیروهای امنیتی.
• ممنوعیت فعالیت کافه ها، رستوران ها و برخی اماکن عمومی برای جلوگیری از تجمعات و حواشی احتمالی.

سرعت بالا در شمارش آرا

یکی از ویژگی های قابل توجه انتخابات در ترکیه، سرعت بالای شمارش آرا و اعلام نتایج اولیه است. با توجه به ساختار انتخاباتی و مشخص بودن تعداد رأی دهندگان برای هر صندوق، معمولاً کار شمارش و اعلام نتایج ۹۰ درصدی آرا، در همان ۱۲ ساعت نخست پس از پایان رأی گیری به اتمام می رسد. این سرعت عمل، به شفافیت فرآیند و کاهش شایعات کمک می کند.

خبرگزاری رسمی و دولتی آناتولی، تنها نهاد رسانه ای ترکیه است که مجاز به دریافت و انتشار اطلاعات اولیه از ستاد مرکزی انتخابات است. با این حال، در سال های اخیر، مخالفین دولت تلاش کرده اند با تطبیق اطلاعاتی که شورای عالی انتخابات به رهبران احزاب می فرستد، با آمارهای آناتولی، بر شفافیت بیشتر تأکید کرده و خود نیز به انتشار نتایج بپردازند تا از هرگونه رویکرد گزینشی جلوگیری شود.

استانبول، نقطه ثقل سیاسی

استانبول، به عنوان بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر ترکیه، نقشی محوری در معادلات سیاسی و پارلمانی این کشور ایفا می کند. از مجموع ششصد کرسی پارلمان ترکیه، ۹۸ کرسی به نمایندگان استان استانبول اختصاص دارد که این میزان تقریباً یک ششم کل کرسی های پارلمان را شامل می شود.

این تمرکز قدرت پارلمانی در استانبول، نشان دهنده وزن و جایگاه بی بدیل این شهر در عرصه سیاسی و اقتصادی ترکیه است. در سه دهه گذشته، استانبول با توسعه بی رویه و پیوستگی شهرستان های مختلف، به یک کلان شهر عظیم با جمعیتی بیش از ۱۵ میلیون نفر تبدیل شده است. ترافیک سنگین، قطب تجاری و توریستی بودن، و همچنین تنوع فرهنگی و اجتماعی بالا، این شهر را به نمادی از پویایی و پیچیدگی ترکیه معاصر تبدیل کرده است.

پیروزی در استانبول همواره هدف کانونی تمامی احزاب سیاسی بوده است. این شهر برای سالیان متمادی به عنوان قلعه رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه شناخته می شد. با این حال، در انتخابات شهرداری سال ۲۰۱۹، اکرم امام اوغلو، نامزد مورد حمایت ائتلاف مخالفین اردوغان، توانست بن علی ییلدیریم، نخست وزیر سابق را شکست دهد و کنترل شهرداری استانبول را به دست گیرد. این پیروزی یک تحول مهم در نقشه سیاسی ترکیه بود و نشان دهنده قدرت فزاینده مخالفان در مراکز شهری بزرگ بود.

کمال قلیچداراوغلو، نامزد ائتلاف ملت، پیش تر اعلام کرده بود که در صورت پیروزی، شهرداران موفق استانبول (اکرم امام اوغلو) و آنکارا (منصور یاواش) به عنوان معاونان رئیس جمهور فعالیت خواهند کرد. البته تحقق این امر منوط به پیروزی قلیچداراوغلو و همچنین حفظ پست شهرداری این دو شهر در انتخابات های آتی بود. این رویکرد نشان دهنده اهمیت استراتژیک این دو شهر در برنامه های اپوزیسیون برای تغییر و تحول در حکمرانی ترکیه بود.

نتیجه گیری

سال اخیر برای ترکیه، بی تردید سالی سرنوشت ساز بود که در آن، تمامی ابعاد حیاتی این کشور از جمله سیاست، اقتصاد، اجتماع و جایگاه ژئوپلیتیکش مورد بازنگری و آزمون قرار گرفت. از انتخابات پرشور ریاست جمهوری و پارلمانی که نه تنها بر سر انتخاب رهبران، بلکه بر سر تعیین ماهیت نظام حکومتی بود، تا بحران های اقتصادی عمیق نظیر تورم لجام گسیخته و کاهش ارزش لیر که مستقیماً بر معیشت مردم تأثیر گذاشت، و تا تبعات ویرانگر زلزله که بار سنگینی بر دوش اقتصاد و زیرساخت ها نهاد، همگی نشان از عمق و گستردگی چالش ها داشتند.

نقش آفرینی نسل جوان موسوم به نسل Z و مطالبات متفاوت آن ها از یک سو، و جایگاه پیچیده ترکیه در معادلات منطقه ای و بین المللی از سوی دیگر، به این تصویر پیچیدگی می افزود. نتایج انتخابات، هر چه که باشد، تنها شروع یک فصل جدید در تاریخ ترکیه خواهد بود. سناریوهای متعددی پیش روی این کشور قرار دارد؛ از ادامه چالش ها و نیاز به اصلاحات عمیق، تا احتمال تغییرات رادیکال در سیاست های داخلی و خارجی. آنچه مسلم است، ترکیه در آستانه یک تحول عمیق قرار دارد که نه تنها بر داخل کشور، بلکه بر منطقه و جهان نیز تأثیرات قابل توجهی خواهد داشت. رصد دقیق تحولات آتی در این کشور، برای هر تحلیلگر و علاقه مند به مسائل بین الملل ضروری به نظر می رسد.