رها سازی سگ ها و گربه های اهلی در طبیعت

تصور کنید حیوانی دوست داشتنی که سال ها در کنار شما زندگی کرده و به محیط خانه و مراقبت های شما عادت دارد ناگهان خود را در فضایی ناآشنا و پرخطر مانند جنگل یا بیابان می یابد. این واقعیت تلخی است که با رهاسازی سگ ها و گربه های اهلی در طبیعت رخ می دهد. بسیاری گمان می کنند با این کار به حیوان فرصت زندگی آزادانه می دهند اما در حقیقت آن ها را به کام مرگ یا سختی های طاقت فرسا می فرستند. این اقدام نه تنها بی رحمانه است بلکه پیامدهای جدی و گسترده ای برای خود حیوان محیط زیست و حتی جامعه به همراه دارد. درک عمیق این پیامدها و یافتن راه حل های مسئولانه برای هر فردی که با حیوانات خانگی سر و کار دارد ضروری است.

حیوانات اهلی مانند سگ ها و گربه های خانگی هزاران سال است که در کنار انسان زندگی می کنند و فرآیند اهلی سازی باعث تغییرات بنیادین در رفتار نیازها و توانایی های آن ها شده است. تفاوت اصلی میان یک حیوان اهلی و یک حیوان وحشی در وابستگی حیوان اهلی به انسان برای بقا است. حیوانات وحشی به صورت غریزی توانایی شکار یافتن سرپناه دفاع از خود در برابر شکارچیان طبیعی و مقابله با شرایط سخت محیطی را دارند. آن ها بخشی از یک اکوسیستم پیچیده هستند و نقش خود را در زنجیره غذایی و تعادل طبیعی ایفا می کنند. در مقابل سگ ها و گربه های اهلی به خصوص آن هایی که از بدو تولد در محیط خانه بزرگ شده اند این مهارت های حیاتی را ندارند. آن ها به غذای آماده آب تمیز سرپناه امن و مراقبت های دامپزشکی عادت دارند و غریزه های بقای آن ها در مقایسه با اجداد وحشی شان یا حیوانات وحشی امروزی بسیار ضعیف تر است.

یکی از فاجعه بارترین پیامدهای رهاسازی عدم توانایی حیوان اهلی برای بقا در محیط طبیعی است. این حیوانات که به غذای منظم دسترسی داشته اند اغلب نمی توانند به تنهایی شکار کنند یا غذای کافی بیابند. آن ها با مفهوم یافتن آب آشامیدنی سالم در طبیعت ناآشنا هستند و نمی دانند چگونه از خود در برابر تغییرات شدید آب وهوایی مانند سرما گرما یا بارندگی شدید محافظت کنند. غریزه آن ها برای فرار از خطر یا پنهان شدن در مقابل شکارچیان طبیعی مانند کفتار گرگ شغال یا حتی پرندگان شکاری بزرگ در مناطق مختلف به اندازه حیوانات وحشی قوی نیست. آن ها به راحتی هدف قرار می گیرند و شانس کمی برای زنده ماندن طولانی مدت دارند.

علاوه بر ناتوانی در تأمین نیازهای اولیه حیوانات رها شده با خطرات محیطی متعددی روبرو می شوند. محیط طبیعی مملو از چالش هایی است که حیوان اهلی آمادگی مواجهه با آن ها را ندارد. این خطرات شامل برخورد با حیوانات وحشی که ممکن است آن ها را به عنوان طعمه یا رقیب ببینند مواجهه با سموم کشاورزی یا صنعتی در مزارع و اطراف شهرها افتادن در چاله ها یا کانال های آب گیر افتادن در تله های حیوانات وحشی یا شکاری و همچنین خطر تصادفات با وسایل نقلیه در نزدیکی جاده ها و مناطق مسکونی است. این حیوانات بی دفاع در محیطی که برای آن تجهیز نشده اند به شدت آسیب پذیر هستند و رها کردن آن ها در چنین شرایطی مصداق بارز بی مسئولیتی و بی توجهی به جان حیوان است.

پیامدهای رهاسازی برای خود حیوانات رها شده بسیار دردناک و اغلب کشنده است. اولین و شایع ترین مشکل گرسنگی و تشنگی مداوم است. حیوانی که به غذای خانگی یا تجاری عادت کرده معمولاً نمی تواند به اندازه کافی غذا در طبیعت پیدا کند. تلاش برای شکار یا scavenging (جستجو در زباله ها) انرژی زیادی از او می گیرد و اغلب بی نتیجه است. دسترسی به آب سالم نیز یک چالش بزرگ است؛ آب رودخانه ها برکه ها یا گودال ها ممکن است آلوده باشند و باعث بیماری شوند. سوءتغذیه و کم آبی حیوان را ضعیف کرده و مقاومت بدنش را در برابر بیماری ها و سایر خطرات کاهش می دهد. این وضعیت به سرعت منجر به رنج و در نهایت مرگ می شود.

حیوانات رها شده به شدت مستعد ابتلا به انواع بیماری ها و انگل ها هستند. در محیط طبیعی آن ها در معرض تماس با حیوانات بیمار مدفوع آلوده آب ناسالم و حشرات ناقل بیماری قرار می گیرند. بیماری هایی مانند هاری دیستمپر پاروویروس لیشمانیوز (سالک) و انواع انگل های داخلی و خارجی (مانند کک کنه و کرم ها) به راحتی به آن ها منتقل می شوند. این حیوانات اغلب واکسینه نشده اند یا واکسیناسیون آن ها به موقع تکرار نشده است بنابراین هیچ ایمنی در برابر این عوامل بیماری زا ندارند. بیماری در طبیعت بدون دسترسی به مراقبت های دامپزشکی به سرعت پیشرفت کرده و اغلب کشنده است. انگل ها نیز حیوان را ضعیف کرده و او را در برابر سایر مشکلات آسیب پذیرتر می کنند.

یکی از بزرگ ترین خطرات برای حیوانات اهلی رها شده حمله توسط حیوانات دیگر است. این حیوانات ممکن است توسط شکارچیان طبیعی منطقه مانند گرگ ها شغال ها کفتارها روباه ها پرندگان شکاری بزرگ یا حتی سگ های ولگرد بزرگ تر و تهاجمی تر مورد حمله قرار گیرند. حیوانات اهلی معمولاً توانایی دفاع از خود در برابر چنین حملاتی را ندارند و به راحتی تسلیم می شوند. حتی ممکن است توسط حیوانات وحشی که آن ها را رقیب خود بر سر منابع غذایی می بینند مانند راکون ها یا حتی گربه های وحشی در برخی مناطق مورد تعقیب و آزار قرار گیرند. این حملات اغلب منجر به جراحات شدید ناتوانی و در نهایت مرگ حیوان می شود.

تصادفات جاده ای نیز یکی از دلایل اصلی مرگ ومیر حیوانات اهلی رها شده به خصوص در نزدیکی مناطق مسکونی یا جاده های عبوری از مناطق طبیعی است. این حیوانات که به تردد خودروها عادت ندارند و غریزه کافی برای تشخیص خطر و فرار به موقع را ندارند به راحتی در معرض خطر برخورد با وسایل نقلیه قرار می گیرند. جستجو برای غذا یا سرپناه ممکن است آن ها را به سمت جاده ها بکشاند و یک لحظه غفلت برایشان گران تمام شود. جراحات ناشی از تصادف معمولاً بسیار شدید است و در غیاب کمک های دامپزشکی به مرگ دردناک حیوان منجر می شود. این یک پایان تلخ و قابل پیشگیری برای حیواناتی است که قربانی بی مسئولیتی انسان شده اند.

رهاسازی سگ ها و گربه های اهلی تنها به خود حیوان آسیب نمی زند بلکه تأثیرات مخربی بر طبیعت و حیات وحش محلی دارد. یکی از مهم ترین این تأثیرات شکار حیوانات بومی است. گربه های رها شده حتی آن هایی که در خانه شکار نمی کردند ممکن است در طبیعت به شکار پرندگان جوندگان کوچک خزندگان و حشرات بومی بپردازند. سگ های رها شده نیز ممکن است گله ای تشکیل داده و حیوانات بزرگ تر مانند خرگوش روباه یا حتی دام های اهلی کوچک را شکار کنند. این شکار بی رویه توسط گونه های غیربومی می تواند جمعیت حیوانات بومی را کاهش داده و تعادل طبیعی را بر هم بزند به خصوص اگر این حیوانات بومی در معرض خطر انقراض باشند یا نقش مهمی در اکوسیستم ایفا کنند.

علاوه بر شکار حیوانات اهلی رها شده می توانند بیماری ها و انگل ها را به حیات وحش منتقل کنند. حیوانات اهلی ناقل بیماری هایی مانند هاری دیستمپر پاروویروس توکسوپلاسموز و انواع انگل ها هستند که ممکن است حیوانات وحشی مقاومت طبیعی در برابر آن ها نداشته باشند. انتقال این بیماری ها می تواند باعث شیوع اپیدمی در جمعیت حیات وحش شده و منجر به مرگ ومیر گسترده در میان گونه های بومی شود. این مسئله به خصوص در مورد بیماری هایی که مشترک بین انسان و حیوان هستند (Zoonotic diseases) اهمیت بیشتری پیدا می کند و می تواند سلامت عمومی را نیز تهدید کند. حفاظت از حیات وحش نیازمند جلوگیری از تماس گونه های اهلی و وحشی است.

ورود گونه های غیربومی (مانند سگ و گربه اهلی رها شده) به یک اکوسیستم تعادل طبیعی آن را بر هم می زند. این حیوانات به عنوان شکارچیان جدید رقبای غذایی یا ناقلان بیماری عمل می کنند و بر روابط پیچیده بین گونه های بومی تأثیر می گذارند. آن ها ممکن است با حیوانات بومی بر سر منابع غذایی مانند جوندگان یا پرندگان رقابت کنند و سهم حیوانات بومی را از غذا کاهش دهند. این رقابت می تواند منجر به کاهش جمعیت حیوانات بومی یا تغییر رفتار آن ها شود. همچنین حضور تعداد زیادی حیوان رها شده می تواند فشار زیادی بر منابع طبیعی منطقه وارد کند و اکوسیستم را دچار تنش کند. بازگرداندن تعادل به یک اکوسیستم آسیب دیده بسیار دشوار و زمان بر است.

رهاسازی حیوانات اهلی در طبیعت پیامدهای قانونی و حقوقی نیز دارد. در بسیاری از کشورها از جمله ایران رهاسازی حیوانات اهلی توسط صاحبان آن ها جرم محسوب می شود. قوانین مختلفی در زمینه حقوق حیوانات و حفاظت از محیط زیست وجود دارد که این عمل را ممنوع می کند. هدف از این قوانین حمایت از حقوق حیوان به عنوان یک موجود زنده جلوگیری از آسیب به محیط زیست و حیات وحش و همچنین حفظ بهداشت و سلامت عمومی است. نادیده گرفتن مسئولیت نگهداری از حیوان و رها کردن آن به حال خود نقض آشکار این قوانین و مقررات است و می تواند منجر به پیگرد قانونی فرد خاطی شود.

مجازات رهاسازی حیوانات در ایران ممکن است بسته به قوانین محلی و شدت پیامدهای آن متفاوت باشد. طبق پیش نویس ها و بحث های مطرح شده در زمینه قانون جامع حمایت از حقوق حیوانات در ایران رهاسازی حیوانات خانگی در معابر عمومی خیابان ها پارک ها یا طبیعت جرم انگاری شده است. این مجازات می تواند شامل جریمه نقدی و در موارد شدیدتر که منجر به آسیب جدی به حیوان یا محیط زیست شود حتی مجازات های سنگین تر باشد. هدف از تعیین این مجازات ها بازدارندگی افراد از انجام چنین اقدام غیرمسئولانه ای و تأکید بر مسئولیت قانونی صاحبان حیوانات در قبال موجود زنده ای است که نگهداری از آن را پذیرفته اند. اطلاع رسانی عمومی در خصوص این قوانین برای افزایش آگاهی جامعه ضروری است.

فراتر از مسائل قانونی رهاسازی حیوانات اهلی یک مسئله جدی اخلاقی است. پذیرش مسئولیت نگهداری از یک حیوان خانگی به معنای تعهد به تأمین نیازهای او برای تمام طول عمرش است. این تعهد شامل فراهم کردن غذا آب سرپناه مراقبت های بهداشتی و دامپزشکی و همچنین توجه و محبت است. حیوانات خانگی به صاحبان خود وابسته می شوند و با آن ها پیوند عاطفی برقرار می کنند. رها کردن آن ها نقض این اعتماد و تعهد اخلاقی است. این عمل نشان دهنده بی مسئولیتی فرد در قبال موجودی است که تحت سرپرستی او قرار داشته و توانایی مراقبت از خود را ندارد. نگاه اخلاقی حکم می کند که انسان به عنوان موجودی با توانایی تصمیم گیری و درک پیامدها مسئولیت موجودات ضعیف تر تحت مراقبت خود را بپذیرد و از آن ها در برابر آسیب محافظت کند.

مسئولیت پذیری در قبال حیوان خانگی تنها به تأمین نیازهای اولیه محدود نمی شود بلکه شامل برنامه ریزی برای آینده حیوان در صورت بروز شرایطی است که دیگر قادر به نگهداری از او نیستید. این مسئولیت پذیری به این معناست که قبل از پذیرش حیوان به دقت در مورد توانایی ها و شرایط خود فکر کنید و در صورت بروز مشکل غیرمنتظره به جای رها کردن حیوان به دنبال راه حل های جایگزین و انسانی باشید. این شامل اطمینان از عقیم سازی حیوان برای جلوگیری از افزایش بی رویه جمعیت حیوانات بی سرپرست آموزش مناسب حیوان و همچنین داشتن یک طرح اضطراری برای مواقعی است که دیگر نمی توانید از او نگهداری کنید. مسئولیت پذیری یعنی پذیرش کامل پیامدهای تصمیم برای داشتن حیوان خانگی.

خوشبختانه برای افرادی که دیگر قادر به نگهداری از حیوان خانگی خود نیستند راه حل های جایگزین و انسانی تری نسبت به رهاسازی در طبیعت وجود دارد. یکی از بهترین گزینه ها پیدا کردن سرپرست جدید برای حیوان است. این کار می تواند از طریق شبکه های اجتماعی دوستان خانواده همکاران یا انجمن های حمایت از حیوانات انجام شود. با صرف وقت و تلاش برای یافتن یک خانواده مناسب که بتواند نیازهای حیوان را برآورده کند می توان آینده ای امن و دوست داشتنی برای او فراهم کرد. در این روش حیوان به طور مستقیم از محیط خانه به یک محیط خانه دیگر منتقل می شود و کمتر دچار استرس و آسیب می شود. اهمیت دارد که سرپرست جدید با دقت انتخاب شود و از توانایی و تمایل او برای نگهداری بلندمدت از حیوان اطمینان حاصل شود.

سپردن حیوان به پناهگاه های معتبر حیوانات یکی دیگر از راه حل های موجود است. پناهگاه های حیوانات مکان هایی هستند که به صورت موقت یا دائم از حیوانات بی سرپرست نگهداری می کنند. پناهگاه های معتبر محیطی امن غذا آب سرپناه و مراقبت های اولیه دامپزشکی را برای حیوانات فراهم می کنند و تلاش می کنند تا برای آن ها سرپرست جدیدی پیدا کنند. اگرچه ممکن است فضای پناهگاه برای حیوان استرس زا باشد اما به مراتب بهتر از رها شدن در طبیعت است. قبل از سپردن حیوان به پناهگاه تحقیق کنید و یک پناهگاه با سابقه خوب و استانداردهای مناسب نگهداری از حیوانات را انتخاب کنید. برخی پناهگاه ها ممکن است به دلیل کمبود فضا با چالش هایی روبرو باشند اما همچنان یک گزینه مسئولانه محسوب می شوند.

در برخی شرایط واگذاری موقت حیوان خانگی می تواند یک راه حل مناسب باشد. این گزینه برای مواقعی است که فرد به طور موقت قادر به نگهداری از حیوان نیست (مثلاً به دلیل سفر طولانی بیماری یا مشکلات موقتی مسکن) اما قصد دارد در آینده دوباره سرپرستی حیوان را بر عهده بگیرد. می توان از دوستان خانواده یا خدمات نگهداری از حیوانات برای واگذاری موقت استفاده کرد. این روش به حیوان اجازه می دهد تا در یک محیط امن و آشنا یا حداقل تحت مراقبت انسانی باقی بماند و از خطرات رها شدن در طبیعت مصون بماند. واگذاری موقت نیازمند برنامه ریزی دقیق و یافتن فرد یا مرکزی قابل اعتماد است که بتواند در طول دوره غیبت شما از حیوان به خوبی مراقبت کند و نیازهای او را تأمین نماید.

آیا رها کردن حیوان خانگی در طبیعت جرم محسوب می شود؟

بله در بسیاری از کشورها از جمله ایران رهاسازی حیوانات اهلی توسط صاحبانشان جرم محسوب می شود و می تواند مجازات هایی مانند جریمه نقدی به همراه داشته باشد.

سرنوشت حیوانات اهلی رها شده در طبیعت چیست؟

اکثر حیوانات اهلی رها شده در طبیعت به دلیل عدم توانایی در یافتن غذا و سرپناه بیماری انگل ها حمله حیوانات وحشی یا تصادفات جاده ای دچار رنج و در نهایت مرگ می شوند.

چه بیماری هایی توسط حیوانات رها شده به حیات وحش منتقل می شود؟

حیوانات رها شده می توانند بیماری هایی مانند هاری دیستمپر پاروویروس و انواع انگل ها را به حیوانات وحشی منتقل کرده و باعث شیوع بیماری و مرگ ومیر در جمعیت های بومی شوند.

چگونه می توان برای حیوان خانگی که قادر به نگهداری آن نیستیم سرپرست جدید پیدا کرد؟

می توانید از طریق شبکه های اجتماعی دوستان و خانواده یا با سپردن حیوان به پناهگاه های معتبر حیوانات برای او سرپرست جدید و مناسبی پیدا کنید.

آیا واگذاری موقت حیوان خانگی گزینه مناسبی است؟

بله واگذاری موقت یک گزینه مسئولانه برای شرایطی است که به طور موقت قادر به نگهداری از حیوان نیستید و قصد دارید در آینده دوباره سرپرستی او را بر عهده بگیرید.