فیرحی فقیه حوزه عمومی – دیباروز

دکتر فرهی از سنت و پله های دانشگاه و عقلانیت جدید برخاست، اندیشه او شکوفا شد و وجود شریفش به ویروس جهانی مبتلا شد. معمولاً سیستم سنت‌های قدیمی به راحتی با روش‌های جدید سازگار نمی‌شود و راه‌حل گفت‌وگو و انتقاد بین این دو نظام تنها با درگیری خشونت‌آمیز شکل می‌گیرد. ادبیات و سنت کلامی در ایران قدرت زیادی دارد و حمال و مفسران آن استخوان هایی هستند که حتی با همه هجوم سبک های جدید مدرن و پست مدرن به حاشیه نرفتند. دکتر فرهی حقوقدان و استاد دانشگاهی بود که بین سنت های قدیم و روش شناسی های جدید قرار داشت و تلاش نظری و کنشگری اجتماعی زیادی برای یافتن راهی برای رهایی به خرج داد. او راه رستگاری را در حاکمیت قانون، حزب، دموکراسی، فقه پویا، عقلانیت و تقویت حوزه عمومی می دید و سعی می کرد سنت قدیمی را با مفاهیم جدید سیاسی تطبیق دهد.

دکتر فرهی سعی کرد روش های علمی جدید را وارد متون سنتی کند. وی در کتاب نظام سیاسی و حکومت در اسلام از نظریه سیستمی استفاده کرده است. سابقه استفاده فقها از روش ها و نظریات جدید وجود نداشت، اما دکتر فرهی تمام متون اساسی و تاریخ حکومت اسلامی را در چارچوبی نظام مند بررسی کرد. وی در این نظریه به بررسی مسائل حقوقی، شهروندان و جایگاه زنان پرداخت و چگونگی پیشرفت نظام سیاسی و حکومت را تا دوران مدرن نشان داد. او در پایان نامه خود که رابطه بین قدرت و دانش را بررسی می کرد، از تئوری و تبارشناسی پست مدرن فوکو برای تحلیل چگونگی شکل گیری روابط و شبکه های قدرت متون استبدادی یک طرفه استفاده کرد. رویکردی ساختارشکنی برای تحلیل شریعت و فلسفه اواسط قرن و اینکه میراث اسلامی شکل معرفت‌شناختی یک‌سویه‌ای داشت که توسط روابط قدرت استبدادی بسته شده بود. پایان نامه d. فرهی با عنوان «قدرت دانش و زندگی روزمره» توسط نشر نی منتشر شد. بعدها علاقه‌اش به فوکو او را به سمت مستقیم متون حاکم در فقه شیعی و اندیشه سیاسی اسلامی سوق داد و کتاب‌های منظمی در زمینه فنون سیاسی فقه شیعه با جریان‌های مختلف عصر معاصر نوشت.

دکتر فرهی خستگی ناپذیر بود و علاوه بر تألیفات متعدد و تحقیقات گوناگون، از سیر تحولات سیاسی و درخواست های شهروندان غافل نبود. برگزاری جلسات علمی و مذهبی و سخنرانی برای احزاب، نهادهای مدنی و محافل فکری. او در صدد رساندن علم و فقه به مردم بود و دانشمندی بود که قبل از سخنرانی مطالعات گسترده ای انجام داد. سفرهای متعدد، شرکت در مراسم و جلسات، نظر دکتر فرهی را به یک متفکر اجتماعی و سیاسی تبدیل کرد. او در گروه های مختلف نظرات خود را بیان می کرد و بحث برانگیز بود. به دلیل شرایط حکومت دینی و اقدامات چپ و راست که به نام دین انجام می شد، باید نشان می داد که راه علم و دانش از ایدئولوژی جداست و با آرامش و فروتنی به سؤالات پاسخ می داد. . همه دوستان و آشنایان جذب سیره، آرامش و منش دکتر فرهی شده بودند و علیرغم شرکت در نقدها و جنجال های فراوان به دلیل حضور در فضای عمومی، برخوردی انسانی و مدارا داشت. حوزه عمومی یعنی جایی که افکار عمومی در آن شکل می گیرد و نخبگان افکار مختلف را ارائه می دهند برای دکتر فرهی ارزش زیادی داشت و به همین دلیل همیشه در کنار مردم بود. تلاش های فکری و خستگی ناپذیر وی در کنار حضور موثر در نشست ها و همایش های تخصصی، دکتر فرهی را به نخبگان علمی موثر تبدیل کرد. دکتر فرهی به گفته اکثر دوستان، دانشجویان و حتی منتقدانش به مرحله بلوغ فکری رسیده بود تا نظریه های جدید سیاسی را ارائه دهد. کتاب و قلم و گام های استوار و خستگی ناپذیر در ترسیم عقلانیت و قانون مندی موجود در فقه، در سال بد ذات کرونا نابهنگام از دنیا رفت.

به ندرت می توان فقیه به معنای تحقیق دینی و دانشگاهی به معنای برخورداری از روش ها و نظریه های علمی و نیز فعالان نخبه گرا در عرصه عمومی باشد. دکتر فرهی هر سه را گرد هم آورده بود و همیشه ایده خود را در معرض نقد قرار داده بود. او با وجود اینکه فردی دانشگاهی و روشمند بود و مقالات و کتاب های علمی می نوشت، از روزنامه ها و مجلات شهروندی غافل نبود و سعی می کرد با زبانی ساده نظرات خود را برای شهروندان بیان کند. دکتر فرهی پروژه ای داشت که شروع و پایان، نیت و هدف داشت. هدف او ارائه تفسیری عقلانی از دین و استخراج قانون، حزب، دموکراسی و مفاهیم جدید در دین بود، به ویژه در دوره معاصر، او خواستار تقریب بین متن و عقل بود. از دیدگاه دکتر فرهی، جریان اصلی اندیشه سیاسی در اسلام، فقه و کتب شرعی بود و به گفته وی، ایران نوعی گسست معرفتی از اسلام را تجربه کرد. در میان متفکران عرب، دکتر فرهی تحت تأثیر عبدالجباری و در میان فقهای معاصر از طرفداران آیت الله النوعی بود. الجابری از روش پساساختارگرایانه فوکو استفاده کرد و نظریه تبارشناسی را برای تحلیل ذهن اسلامی به ویژه مثلث عقیده، قبیله و غنائم جنگی، گرفتن اجتهاد و حکومت قانون از نوعینی و ترسیم مشروطیت به نمایش گذاشت. . احیای اسلام و دفاع از عقلانیت برای استخراج فقه به عنوان یک قانون مبتنی بر مصالح عمومی، پروژه دکتر دکتر بود. شادی من ناقص ماند.

نظرات و نظریات دکتر فرهی را می توان از منظر نظریه های علوم سیاسی مدرن، نظریه های ایران محوری و نیز دیدگاه های مختلف دیگر نقد کرد. رویکرد خاص او نسبت به تفکرات ناسیونالیستی ایرانی و خوانش های متاثر از الجابری قابل نقد است. دکتر فرهی به دلیل گشاده رویی اخلاقی، مدارا و اعتقاد به نقد داوطلبانه، خود را در معرض تحقیقات روش شناختی و نظری مختلف قرار داده است. لحن و سبک زندگی او سرشار از مدارا و ادب و حیا بود و فقیهی شایسته نقد و پژوهش بود. کرونا شخصیت های بسیاری را در زمینه های مختلف حذف کرد، اما پروژه فکری دکتر فرهی هنوز در حال توسعه بود و تازه به دوران نظریه پردازی اولیه رسیده بود. خداوند به پروفسور دکتر فرهی عزیز کار خوب را بیامرزد و بهشت ​​جای ایشان باشد زیرا ایشان فردی فرهیخته و مسئول بودند.

* عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی فردوسی مشهد

6565