لکه‌ای به بزرگی ۳برابر کشور فرانسه در اقیانوس آرام/ عکس
غزال زیاری: در سال ۱۹۹۷ بود که کاپیتان چارلز مور، از هاوایی به کالیفرنیا می‌رفت که در مرکز اقیانوس آرام شمالی و در فاصله هزاران کیلومتری از خشکی، متوجه جریان ثابتی از پلاستیک روی سطح اقیانوس شد. بدین ترتیب باید او را کاشف لکه بزرگ اقیانوس آرام دانست.
کاپیتان مور که از دیدن این صحنه و این حجم از زباله حیرت‌زده شده بود با یادآوری آن روز دراین رابطه گفته:« با خودم فکر کردم که این نمی‌تواند یک تکه زباله باشد که مثل داستان هانسل و گرتل مرا به سمت یک خانه هدایت کرده و این یک پدیده به مراتب بزرگتر است.»
در نهایت بعد از دو سال تحقیق و مدل‌سازی، او مجددا برای بررسی بیشتر به آن منطقه بازگشت و با استفاده از سیستم شبکه‌ای برای نمونه‌برداری از سطح اقیانوس، توانست تا شش برابر بیشتر از حجم پلانکتون‌های شناور در آب، پلاستیک در اقیانوس مشاهده کند.
چرخاب اقیانوسی چیست؟
مور بزرگترین لکه زباله را از بین پنج لکه زباله در سراسر جهان کشف کرده بود. این لکه‌ها توسط جریان‌های چرخنده اقیانوسی که چرخاب نامیده می‌شوند، ایجاد شده و مثل یک گرداب زباله عمل کرده و پلاستیک‌ها را به داخل خود مکیده و دائما جابجا می‌شوند.
از زمان کشف این لکه بزرگ زباله اقیانوس آرام (GPGP)، در رسانه‌ها از آن به عنوان توده‌ای از پلاستیک شناور نام برده شده و تحت عنوان جزیره زباله از آن یاد می‌شود؛ اما بر خلاف تصور عموم مردم، هیچ سطحی برای ایستادن برروی آن وجود ندارد و این لکه بزرگ از فضا هم قابل رویت نیست.
مور در این رابطه گفته:« یک کوه از زباله یا یک زمین مملو از زباله نبود؛ حتی یک لکه بزرگ زباله هم نبود.» طبق توصیف او، آن بخش از اقیانوس بیشتر شبیه یک سوپ کدر بود که از پلاستیک‌هایی در ابعاد مختلف تشکیل شده بود. همین امر مشاهده لکه زباله را سخت کرده بود. مور ادامه داد:« عکس خاصی از لکه زباله بزرگ اقیانوس آرام وجود ندارد. بعد از صحبت‌های او بود که پهپادها و Google earth برای شکار تصاویری از این لکه عجیب دست به کار شدند.
در بیست و پنج سال اخیر، درک ما از لکه‌های زباله عمیق‌تر شده و حتی برخی افراد تلاش کردند تا این لکه بزرگ اقیانوس آرام را پاکسازی و کوچک‌تر کنند ولی تصورات نادرست زیادی درباره این تکه‌های زباله وجود دارد.
جزیره زباله، یک کشور جدید می‌شود؟
ابعاد لکه زباله بزرگ اقیانوس آرام (GPGP) آنقدر بزرگ است که گاهی به عنوان یک خشکی یا جزیره تلقی می‌شود. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، پیش‌بینی شده که حداقل ۷۹هزار تن پلاستیک در فضایی به وسعت ۱.۶ میلیون کیلومتر مربع در آب شناور هستند. ابعادی که بین ۴ تا ۱۶ برابر بزرگتر از پیش‌بینی‌های قبلی است و وسعت آن دو برابر ایالت تگزاس یا سه برابر مساحت کشور فرانسه است.
در سال ۲۰۱۷، یک شیرین‌کاری تبلیغاتی برای روز جهانی اقیانوس‌ها به این موضوع پرداخت و طی آن از سازمان ملل متحد خواسته شد تا برای تغییر نام جزایر زباله GPGP وارد عمل شود. در این کمپین، این درخواست مطرح شد تا این منطقه، صد و نود و ششمین کشور جهان نام گرفته و پرچم، گذرنامه و واحد پول مخصوص خودش را داشته باشد.
جزیره ای که جزیره نیست
گرچه این موضوع باعث شد تا مشکلات پلاستیک در جهان بیشتر مورد توجه قرار بگیرد، اما داستان‌های متعدد زیادی را درباره GPGP مطرح کرد. در جستجوی تصاویر در گوگل، هنوز به اشتباه تصاویر GPGP به عنوان یک توده جامد از پلاستیک به نمایش درمی‌آید و این طور به نظر می‌رسد که آنقدر سفت و متراکم است که می‌توان برروی آن راه رفت؛ در صورتی که واقعیت به نحو دیگری است.
در حقیقت کشتی‌ها و دریانوردان می‌توانند با کشتی و قایق‌هایشان از وسط GPGP عبور کنند . تحقیقات انجام شده حکایت از آن دارد که میکروپلاستیک‌ها ۹۴% از حجم ۱.۸ تریلیون قطعه پلاستیکی شناور در این منطقه را تشکیل می‌دهند و بیش از ۷۵% از حجم کلی زباله یافت شده در GPGP زباله‌هایی بزرگتر از ۵ سانتی‌متر هستند.
تصورات غلط رایج ممکن است باعث شوند تا اهمیت و اولویت مبارزه با لکه‌های زباله کم ارزش جلوه داده شوند. والتر لئال، استاد محیط زیست و فناوری دانشگاه متروپولیتن منچستر دراین باره گفته:« مشکل این است که اکثر مردم از این موضوع آگاهی ندارند و در نتیجه انگیزه کافی برای یافتن راه‌حل‌ها را نخواهند داشت.»
لئال در این باره ادامه داد:« در واقع در همین زمان که ما در این باره صحبت می‌کنیم، این لکه‌های زباله‌ای بزرگ و بزرگتر می‌شوند.» مقاله منتشر شده در سال ۲۰۲۱ حکایت از آن دارد که نرخ رشد این لکه بزرگ، براساس روندهای فعلی ۲.۵% است؛ هرچند که کارشناسان معتقدند که این یک تخمین محافظه‌کارانه به نظر می‌رسد.
خطرات زیست‌محیطی زباله‌های پلاستیکی
زباله‌های پلاستیکی در اقیانوس می‌توانند مجموعه‌ای از خطرات زیست‌محیطی را به همراه داشته باشند که از جمله آنها می‌توان به گیر افتادن جانورانی مثل لاک‌پشت‌ها در آن و تغذیه پرندگان و ماهی‌ها از این ذرات پلاستیکی اشاره کرد.
این مشکل آنقدر بزرگ است که باعث پیدایش “پلاستیسفر” شده است. اصطلاحی که برای اکوسیستم‌هایی استفاده می‌شود که برای زندگی در محیط‌های پلاستیکی ساخت بشر تکامل یافته‌اند.
در مطالعه اخیر انجام شده، محققان ۴۸۴ بی‌مهره را از حدود ۱۰۰ قطعه پلاستیکی که از GPGP برداشته‌اند، شناسایی کردند. جریان‌های اقیانوسی، برخی از گونه‌های جانوری را از زیستگاه طبیعی‌شان دور کرده و باعث شده تا آنها روی پلاستیک‌های این لکه‌های زباله زندگی کنند و همین خطر جهش‌های عجیب و غریب و خطرات زیست محیطی را به همراه خواهد داشت.
تکه‌های زباله در دریاهای آزاد و بخش‌هایی از اقیانوس‌ها جمع می‌شوند. در نتیجه دولت‌های محدودی مسئولیت آنها را می‌پذیرند و طبق گفته لئال با نادیده گرفتن این مشکل، کار سخت‌تر می‌شود.
لئال در سفر اخیرش به جنوب اقیانوس آرام مشاهده کرد که این پلاستیک‌ها با جریان آب به سواحل جزایری مثل فیجی، جزایر کوک و وانواتو می‌رسند. او در این رابطه گفت:« این کشورها پلاستیک خاصی تولید نمی‌کنند ولی برخی پلاستیک‌ها از چرخاب‌ها به سمت سواحل حرکت می‌کنند و این برروی توریسم نیز تاثیرگذار خواهد بود.»
اقدامات فردی برای حذف لکه‌های زباله
درشرایطی که دولت‌ها اقدام موثری در این رابطه انجام نمی‌دهند، برخی افراد، ماموریت نظافت و پاکسازی لکه‌های زباله را برعهده می‌گیرند. یکی از معروف‌ترین تلاش‌ها در این زمینه توسط The Ocean Cleanup، یک سازمان غیرانتفاعی که توسط بویان اسلات، کارآفرین هلندی تاسیس شده، انجام می‌شود. اسلات در این باره می‌گوید:« من برای غواصی به یونان رفته بودم ولی بیشتر از ماهی، کیسه‌های پلاستیکی دیدم.»
او با تاسیس سازمان غیرانتفاعی The Ocean Cleanup از آن زمان تاحالا میلیون‌ها دلار بودجه از اهداکنندگانی مثل گروه Coldplay و کمپانی کوکاکولا جمع‌آوری کرده. طبق گفته اسلات، راه حل ۵۰% سخت افزاری و ۵۰% نرم افزاری است. سیستم۰۳، با استفاده از مدل‌سازی کامپیوتری، نقاط پرتراکم پلاستیک با چگالی بالا را شناسایی کرده و فناوری حذف را به سمت از بین بردن آنها هدایت می‌کند. یک میله بلند U شکل وتوری که طولش به اندازه پنج اتوبوس است، توسط دو قایق به میان این زباله‌های پلاستیکی رفته و آنها را می‌کشد.
هدف این است که تا سال ۲۰۴۰، نود درصد این ضایعات پلاستیکی جمع‌آوری و تمیز شوند. البته برخی از کارشناسان امکان‌سنجی این طرح را زیر سوال برده و معتقدند که استفاده از قایق برای انتقال پلاستیک از لکه‌های بزرگ زباله اقیانوس‌ها به بنادر، هزینه کربن بالایی را به همراه خواهد داشت.
اسلات دراین باره ادامه داد:« احمقانه است اگر فکر کنیم که اگر این پلاستیک‌ها را از آب دریا بیرون نکشیم، باعث مرگ زندگی دریایی خواهیم شد. تصور کنید که اگر برعکس این کار را انجام می‌دادیم، چقدر افراد در دنیا عصبانی می‌شدند.»
کلید کار در چیست؟
فارغ از اینکه تکنولوژی، پاسخ این مشکل باشد یا نه، محققان با هم بر سر این موضوع توافق دارند که کاهش تولید پلاستیک، کلید اصلی محدود کردن این حجم از زباله خواهد بود.
لئال در این رابطه گفته:« “Silver lining” یک معاهده بین‌المللی پلاستیک است که در سال ۲۰۲۴ درباره آن مذاکره خواهد شد.» در این معاهده ۱۷۵ کشور دنیا یک توافق الزام‌آور قانونی را در مورد آلودگی پلاستیکی به امضا خواهند رساند که طی آن برای جلوگیری از ورود پلاستیک‌های جدید به زندگی افراد و ورودشان به لکه‌های زباله اقدام خواهد شد.
اما از دید کاپیتان مور، توافق برسر اجتناب از تولید پلاستیک، راهی طولانی را پیش رو دارد. او در این باره گفت:« تولید پلاستیک در سراسر دنیا در حال افزایش است و این برخلاف خواسته یافتن یک راه‌حل است. راه حل کار در این است که میزان تولید پلاستیک را کاهش دهیم.»
منبع: BBC
۲۲۷۲۲۷