مواظب محتوای انیمیشن‌ها برای کودک‌تان باشید

Isnaples – سهیلا صدیقی: شاید برای ما بزرگترها، «کارتون» دنیایی تخیلی باشد که فقط برای سرگرمی ایجاد شده است، اما حقیقت این است که برای بچه ها، شخصیت های کارتونی بسیار فراتر از یک موجود خیالی هستند. که آنها آنها آن «مرد عنکبوتی» را که از ساختمانی به ساختمان دیگر می پرد یا «سوپرمن» که قدرت بالایی دارد را نمی شناسند. در واقع آنها اصلا وجود ندارند. کودک با ذهنی خالی کارتون را می بیند و این وظیفه والدین است که «انیمیشن» مناسب را برای فرزندان خود انتخاب کنند. اما چگونه باید بفهمیم که کارتون برای روح و روان کودک مناسب است؟

پرستو عسگرانژاد (نویسنده و پژوهشگر انیمیشن) اطلاعات زیادی در این زمینه دارد که در این گفتگو در اختیار ما قرار داده است:

می خواهم بحث خود را از اینجا شروع کنم که چگونه یک پدر و مادر آگاه باید انیمیشن مناسبی را برای فرزند خود انتخاب کند؟ چگونه یک والدین آگاه می توانند برای تغذیه بصری فرزند خود برنامه ریزی کنند؟

اولین چیزی که هر پدر و مادری برای انتخاب یک انیمیشن برای فرزندش باید بداند این است که باید قبلاً آن «کارتون ها» را دیده باشد و البته این پیشنهاد سخت و وقت گیر خواهد بود. اکثر والدین می گویند که وقت کافی ندارند و برای فرزندانشان کارتون بازی می کنند تا بتوانند با خیال راحت وظایف شخصی خود را انجام دهند. اما حقیقت این است که ما هرگز به فرزندانمان غذایی نمی دهیم که خودمان نچشیده باشیم. بنابراین نمی توانیم کارتون های کودک کوچکمان را که ندیده ایم به نمایش بگذاریم، زیرا این برنامه مطمئنا روی روح و روان فرزندمان تاثیر می گذارد و شکل این اثر برای ما مهم است.

قطعا این پیشنهاد برای والدین امروزی چندان قابل اجرا نیست. زیرا آنها اغلب مشغول هستند و زمان کافی برای پیش نمایش انیمیشن را ندارند.

اگر والدین بیش از حد مشغول تماشای اثر قبل از فرزندشان هستند، می توانند از تحلیلگران و منتقدان این حوزه کمک بگیرند، از بررسی ها و مشاهدات این تحلیلگران استفاده کنند و به بررسی اولیه این اثر هنری بپردازند. اگر این شرایط وجود نداشته باشد، انجمنی به نام “انجمن انیمیشن آمریکا” وجود دارد که طبقه بندی آثار انیمیشن سینمایی را در نظر می گیرد و آن را به عموم ارائه می دهد. اگر بخواهیم از طریق این سایت اطلاعاتی در مورد انیمیشن به دست آوریم، اولین قدم در انتخاب اثر برای فرزندمان این است که نام اثر را جستجو کنیم و از نحوه طبقه بندی اثر مطلع شویم، اینجا چند میانبر داریم! علامت اول حرف (G) است که این کار برای عموم مناسب است و نکته خاصی ندارد. در واقع یک محصول بی خطر برای کودک محسوب می شود و خانواده می تواند کاملاً احساس راحتی کند. البته باید بگویم که شاید این طبقه بندی با موازین اسلامی مطابقت نداشته باشد.

علامت دوم (PG) است و به این معنی است که مراقبت و توجه والدین هنگام مشاهده این اثر ضروری است. یعنی باید در مورد این کار با فرزندتان صحبت کنید شاید برای کودک سوالی پیش بیاید.

علامت سوم (-13) است، به این معنی که در اینجا ما وارد دنیای خطوط قرمز می شویم، انیمیشن ممکن است شامل صحنه هایی با محتوای سیگار، افراطی و صحنه های جنسی باشد. پس کودک اصلا نباید آن را ببیند. ما گاهی فکر می کنیم چون عنوان کارتون در اثری به کار رفته است، یعنی از همه لحاظ برای بچه ها مناسب است. اگر نه. اگر یادتان باشد، قدیمی‌ها از عنوان کارتون استفاده می‌کردند و فکر می‌کردند هر کارتون برای بچه‌ها مناسب است، اما الان چیزی به نام کارتون وجود ندارد. ممکن است با فیلمی که برای کودکان ساخته شده مواجه شویم و در عین حال کارتون هایی را ببینیم که اصلا مناسب کودکان نیست. به عنوان مثال انیمیشن ژاپنی که این روزها بسیار محبوب است برای کودکان مناسب نیست.

علامت بعدی، حرف (R) به معنای محدودیت است. این بدان معنی است که سیگار کشیدن و رفتار جنسی به وضوح در محل کار وجود دارد.

در نهایت علامت (-18) به این معنی است که در تماشای اثر باید دقت شود. وقتی اثری چنین عنوانی را دریافت می کند، در واقع اجازه اکران در سینماهای آمریکا را ندارد.

بنابراین والدینی که فرصت پیش بینی کار را ندارند می توانند از طریق این سایت ها به تابلوها توجه کنند. باید توجه داشت که چون دین ما اسلام است و فرهنگ ما متفاوت است، شاید این خطوط قرمز برای فرزندان ما چندان امن نباشد. شاید اگر دین ما متفاوت بود، این سطور برای ما بسیار مناسب بود، اما در مواقع اضطراری می توان به آنها به عنوان یک مرجع نسبی نگاه کرد.

آیا مرجع دیگری غیر از این وجود دارد؟ اصلا مرجع فارسی کارتون کودک داریم؟

برای بررسی و معرفی فیلم می توانیم به سایت های مرجع مراجعه کنیم. مثل IMDB که یکی از مهم ترین مراجع دنیاست. «Rotten Tomatoes» و «Metacritic» که البته این سایت ها فارسی نیستند و نیاز به دانش نسبی انگلیسی دارند. این سایت ها اطلاعات کلی در مورد کار به ما می دهند و به ما کمک می کنند تا محتوای کار را درک کنیم و از تأثیر آن بر فرزندمان آگاه شویم. مثلاً بدون نظارت نوعی کارتون (LUCK) را به فرزندم نشان دادم که باعث شد فرزندم به شانس اعتقاد داشته باشد و ناکامی هایش را به سرنوشت نسبت دهد. این در واقع همان غذایی می شود که ما بدون مزه کردن آن به فرزندان خود می دهیم.

اما با توجه به سوال شما، اگر والدین در خواندن و نوشتن انگلیسی مهارت چندانی ندارند، دو وبسایت ایرانی به نام‌های “کدومو” و “چی خوبه” وجود دارند که تقریباً مانند نمونه‌های خارجی کار می‌کنند. یعنی خلاصه ای از کار را با نکات مهم به مخاطب می دهند و حتی سوالاتی را پیشنهاد می کنند که بعد از تماشای کار از کودک بپرسد و جدول امتیازی هم طراحی می کنند که بفهمیم با چه کاری سروکار داریم.

به نظر شما خواندن نقد و تحلیل آثار انیمیشن تهیه و منتشر شده توسط منتقدان چقدر مفید است؟

والدین تحلیلگری را پیدا می‌کنند که نگاهش به جهان، ساختار ذهنی و خط قرمزش به آنها نزدیک است و کار او را دنبال می‌کند که باعث می‌شود متن واقعی کار را بفهمند. خواندن منظم بررسی های تجاری به والدین کمک می کند تا دیدگاه ها و نظرات خود را شکل دهند. نباید از تاثیر شخصیت های انیمیشن بر روح و روان فرزندانمان غافل شویم و از طرفی باید از فضای ذهنی کودکان نیز آگاه باشیم. معمولاً وقتی بچه‌ها یک ابرقهرمان را می‌بینند، سعی می‌کنند شبیه آن باشند، و اگر من، والدین، در مورد آن کار کنجکاو باشم، شکاف بین من و فرزندم بیشتر می‌شود. بنابراین برای من مهم است که فرزندم چه می بیند، همانطور که به دوستانم و کتابی که فرزندم می خواند اهمیت می دهم.

متأسفانه رویکرد اکثر والدین این است که برنامه کودک را صرفاً سرگرمی می‌دانند و انیمیشن بدون صحنه‌های جنسی و جنجالی را کافی می‌دانند، اما خیلی‌ها متوجه تأثیر برنامه‌ها بر روح و روان کودک نمی‌شوند.

آره؛ متاسفانه خانواده ها فقط نداشتن ماهواره در خانه را کافی می دانند و فکر می کنند فضای امنی را برای کودک فراهم کرده اند. در واقع روح فرزندشان را نادیده می گیرند. چرا؟ زیرا آنها انیمیشن را فقط به عنوان یک وسیله سرگرمی می بینند نه ابزاری که می تواند مضر باشد. ما نسلی هستیم که تلویزیون رها کرده و مردم ما به آنچه می بینیم اهمیت نمی دهند؟ ما قبلاً کوسه ها و قتل عام را در تلویزیون می دیدیم و این برای کسی مشکلی نداشت. همه گفتند بدون صحنه های رابطه جنسی کافی است. من حقوق زیادی به والدین می دهم. چون استرس زندگی در آپارتمان بدون معاشرت برایشان آنقدر زیاد است که این دو ساعت برنامه بچه ها برای دیدن بچه ها برایشان گنج است. اما ما همه مثل هم هستیم و من هم این مشکلات را دارم.

مشکل این است که در مدرسه چیزی در این مورد به ما یاد ندادند و فقط به ما قاب بندی شرعی دادند. تصور کنید یک بشقاب ماکارونی جلوی شما می گذارند و فقط می گویند کافی است سس چیلی نداشته باشد، اما مقدار کره و ادویه مهم نیست. انیمیشن به اندازه غذا برای روح یک کودک مهم است. انیمیشن یک خلاصه تصویری است که وارد ذهن کودک ما می شود و اگر ورودی ذهن او را مدیریت نکنیم، شاهد تغییر رفتار او خواهیم بود.

خانم اصغرنژاد! آیا فکر می کنید والدینی که نسبت به این مقوله بی اطلاع هستند به فرزندان خود آسیب می رسانند؟

اولین مسئله این است که تربیت فرزندان خود را به دست دیگری سپرده اند که از آگاهی و اختیار آنها خارج است و این بیگانگی کودک را به دعوا می کشاند. شخصیت های کارتونی الگوی کودکان می شوند و در نهایت فاصله والدین با فرزندان بیشتر می شود.

من فکر می کنم این شکاف خیلی بیشتر از شکاف نسلی بین ما و والدینمان است.

بله دقیقا. در کودکی، فرصت خوبی برای بازی در خیابان یا بازی با همسایه داشتیم. در آن زمان تلویزیون فقط دو ساعت برنامه کودک داشت، اما الان تنوع برنامه ها بسیار زیاد است و بچه ها همبازی ندارند. سازندگان نیز از این شکاف ها استفاده می کنند و اهداف سیاسی و اجتماعی خود را دنبال می کنند.

آیا نمونه ملموسی از انیمیشنی دارید که با استقبال خوبی روبرو شده باشد اما خانواده ها از پیام های پنهان کار مطلع نباشند؟

آره؛ برای مثال انیمیشن «لک لک» اثری بسیار جذاب با گرافیک عالی و طیف رنگی بود که توسط استودیوهای زیادی دوبله شد. این کار از دسته بندی “ال جی بی حمایت از تی. تمرکز اصلی انیمیشن این است که بچه ها از کجا می آیند؟” در صحنه آخر که بسیار دراماتیک و زیبا است، “لک لک” کودکان را در انتخابی بسیار آگاهانه تحویل می دهد بسیار واضح است. رنگ های معنی دار به دو تا زن یا دو تا آقا وارد خونه میشن تو اکثریت فامیل که حتما برای این ذهنه.. و پاکی بچه ها سوال پیش میاد خیلی ها به من میگن توهم توطئه داری! بچه فکر میکنه خاله یا داییه!میگم آره همین عمویه ولی وقتی این صحنه ها زیاد تکرار میشن آشنا میشن و زندگی مشترک دو زن یا دو مرد عادی میشه. صحنه‌ای که ما به دنبال آن هستیم لزوماً در آغوش گرفتن و بوسیدن نیست، بلکه چیزی عمیق‌تر است. وقتی به هنر به عنوان راهی برای رساندن پیام نگاه می‌کنیم، باید به هنر نگاه کنیم. «انیمیشن» فقط ابزاری برای سرگرمی نیست، بلکه این است. همچنین ابزاری برای سرگرمی

بگذارید برای شما مثالی بزنم. پس از پخش «داستان اسباب بازی 4» جنبشی به نام «میلیون مادر» شکل گرفت. داستان چی بود؟ در پس‌زمینه تصویر که کوتاه‌تر از نقشه است، دو زن در حال تعقیب کودکی در مهدکودک هستند. همین تصویر مفقودین در آمریکا جنبشی را به راه انداخت که میلیون ها مادر اعتراض کردند که این صحنه نباید در کارتون های کودکان باشد. یک انیماتور همیشه دنیای انیمیشن را با تمام جزئیات خلق می کند و برای هر خلاقیت کوچک هدفی دارد. او کار خود را موثر می داند و اگر به موقع پاسخ ندهد، کاریکاتوریست ها گام های بیشتری در جهت اهداف خود برخواهند داشت.

انتهای پیام