۹۱ سالگی پر فراز و نشیب صنعت سیمان ایران

به گزارش دیباروز در تقویم صنعتی کشور هشتم دی ماه به نام “روز صنعت سیمان” در ایران شناخته می شود. در این روز در سال ۱۳۱۲ اولین کارخانه سیمان ایران در سال ۱۳۱۲ در جنوب تهران در شهرری توسط شرکت مشهوری در حوزه سیمان به بهره برداری رسید. این رویداد به عنوان نقطه عطفی در تاریخ صنعت سیمان ایران محسوب می شود و به همین مناسبت هشتم دی ماه به عنوان سالروز تأسیس صنعت سیمان در ایران گرامی داشته می شود.

البته مطالعات تاریخی نشان می دهد که پیش از این نیز ایرانیان همانند فینیقی ها یونانی ها و رومی ها توانایی ساخت ملات آبی را داشتند که می توانست فشار را تحمل کرده و انسجام خود را در مجاورت آب نیز حفظ کند؛ آثار باقی مانده از ایرانیان قدیم نشان می دهد که از دیرباز خواص هیدرولیکی آهک را می شناختند که از جمله این آثار می توان به سدها و پل های عظیم در مناطق مختلف ایران همچون سد ایزدخواست (اولین سد قوسی جهان) سد کرخه و سد شادروان اشاره کرد. ضمن اینکه قدیمی ترین ملاتِ آهکی در ایران کشف شده و پختن آهک را رومی ها از یونانی ها و یونانی ها از ایرانیان فرا گرفته اند.

اما همانطور که اشاره شد اولین کارخانه سیمان در سال ۱۳۱۲ با ظرفیت تولید سالانه ٣٠٠٠ تن احداث شد. امروزه این ظرفیت به حدود ٨٩.۶ میلیون تن سیمان سالانه رسیده است. در حال حاضر ۶۸ کارخانه با ظرفیت ۸۸ میلیون تن در حوزه سیمان خاکستری و ١٠ کارخانه با ظرفیت ۱.۶ میلیون در حال فعالیت هستند و انواع گوناگون سیمان را تولید می کنند تا شرایط فیزیکی و شیمیایی معینی را برای هدف های خاص لازم برآورده کنند.

صنعت سیمان در حالی به نود و یکمین سال فعالیت خود وارد شده که این روزها با مشکلات ناشی از ناترازی انرژی در کشور دست و پنجه نرم می کند. تابستان امسال محدودیت های برقی را پشت سر گذاشت و در نیمه دوم سال هم نه تنها با محدودیت زود هنگام گازی مواجه شد که با قطعی و محدودیت برق هم همچنان مواجه است.  

از ابتدای خرداد ماه سال جاری (زودتر از هرساله) که محدودیت های برق برای صنایع فولادی و سیمانی آغاز شد روند تولید به تدریج کاهش پیدا کرد و در مرداد ماه به دو میلیون و ۸۰۰ هزار تن تولید رسید؛ این درحالی بود که در مرداد ماه سال گذشته بالغ بر پنج میلیون تن تولید صورت گرفته بود؛ بنابراین نزدیک به ۷۰ درصد کاهش تولید اتفاق افتاد و این مهم در واقع تمام تاثیر نامطلوب محدودیت برق در تولید را نشان می دهد. در حقیت در تابستان امسال تولید سیمان نسبت به تابستان سال گذشته طی ماه های مختلف متاثر از محدودیت های برق بسیار کاهشی شد.

مشکل اما به همین جا ختم نمی شود؛ بلکه سیمانی ها پس از کاهش محدودیت های برق در شهریور ماه آماده تولید شده و آستین ها را بالا زده تا کاهش تولید اتفاق افتاده ماه های قبل را جبران کنند و به ظرفیت تولید نزدیک شوند که محدودیت های گاز آغاز شد! خیلی زودتر از هر سال…

آنچه که صنعت سیمان طی سال های اخیر در تامین انرژی مواجه است این است که در شش ماهه ابتدایی سال با موضوع محدودیت های برق و در نیمه دوم سال با محدودیت های گاز روبرو است. امسال محدودیت های گاز بسیار زودتر از همیشه و از ۱۵ آنلاین ماه با ۲۰ درصد محدودیت آغاز شد  و هفته بعد از آن به ۵۰ درصد رسید و اکنون ۸۰ درصد محدودیت گازی برای صنعت سیمان اعمال می شود. این درحالیست که این محدودیت در سال های گذشته در آذر ماه آغاز می شد اما سال گذشته به آبان ماه و امسال به آنلاین ماه رسید…

محدودیت های انرژی طی سال های اخیر سیمانی ها را آب دیده کرده و سبب شد که خود به داد خود برسند و تا جایی که امکان دارد در ماه هایی که هنوز خبری از محدودیت ها نیست بیش از ظرفیت فعالیت کرده و برای روزهای سخت ذخیره سازی داشته باشند؛ بطور مثال آنطور که انجمن صنفی صنعت سیمان اعلام می کند بر اساس تجربه سال های گذشته در ماه های پیش از اعمال محدودیت مثل اردیبهشت ماه سعی شد که بیشترین تولید به ویژه در تولید کلینکر انجام شود تا ذخیره سازی صورت گیرد. بر همین اساس در اردیبهشت ماه حدود ٧۶٠٠ تن تولید کلینکر اتفاق افتاد.

اما نکته مهم اینجاست که پس از اردیبهشت ماه تاکنون دیگر محدودیت ها و اعمال فشارهای برقی و گازی دست از سر صنعت سیمان برنداشت؛ بر این اساس به تبع ذخایر هم هرچقدر هم که باشد بهره وری روزی به پایان خواهد رسید؛ اعمال محدودیت های زودهنگام برق و گاز و مهمتر از همه تدوام محدودیت برق در نیمه دوم سال اجازه جبران کاهش تولید را هم نمی دهد چه برسد به ذخیره سازی کلینکر…

 به دلیل ذخایر کلینکر سیمان هم طی برخی ماه ها ذخیره سازی شد؛ همین امر از بدتر شدن رایط جلوگیری کرد اما این ذخایر رو به اتمام است و تداوم این شرایط قطعا منجر به تشدید میزان کاهش تولید خواهد شد. در سال جاری در واقع با تشدید ناترازی ها مواجه هستیم برای تمام کارخانه حوزه تهران از ۲۴ آذر ماه اعلام شد که برق قطع خواهد شد؛ این امر سبب توقف کوره های سیمان های اصلی همچون سیمان تهران شد که نگرانی هایی را به دنبال دارد.

نکته ای که وجود دارد این است که در حقیقت محدودیت ها را ١٢ ساعته اعلام می کنند؛ اما باتوجه به اینکه ۳۶ ساعت کوره ها باید گرم شوند تا دوباره به فعالیت برگردد بنابراین با قطعی کامل تفاوت ندارد. بنابراین در واقع نکته اینجاست اسم محدودیت برق گذاشته اند اما از نظر ما قطعا عملاً کوره های صنعت را متوقف می کند. همانطور که اشاره شد هنوز (با توجه به ذخایر کلینکر) به توقف نرسیده ایم و سیمان تهران فعالیت می کند.   

هر ساله با اعمال محدودیت ها گاز در زمستان استفاده از سوخت جایگزین که مازوت باشد برای برخی صنایع مجاز شناخته می شد اما چند ماهه ابتدایی نیمه دوم سال موضوع تامین مازوت هم با چالش جدی مواجه بود؛ در حقیقت اجازه تامین مازوت از همه نیروگاه ها داده نمی شد و کارخانه ها موظف به خرید و تامین سیمان از تعدادی محدود نیروگاه (که اکثرا در هم مناطق جنوبی کشور نظیر ماهشهر و بندرعباس) بودند که با توجه به پراکندگی جغرافیایی صنعت سیمان که در تمام نقاط کشور (در شرق کشور در شمال غرب غرب و در حقیقت در همه نقاط کشور) کارخانه سیمان هست فاصله طولانی بندر ماهشهر به طور مثال تا تهران یا شمال شرق کشور هزینه حمل ونقل گزافی را تحمیل می کرد. علاوه بر مشکل هزینه حمل ونقل که صرفه اقتصادی برای کارخانه های سیمان نداشت و حتی بالاتر از قیمتِ خود سیمان تمام می شد ناوگان حمل ونقل مناسب و تجهیز برای این جابه جایی در مسافت های طولانی وجود نداشت و امکان سوخت رسانی به میزان کافی به کارخانه ها را با تردید مواجه می کرد.

این مشکل البته از اواخر آبان ماه با حمایت وزارت صمت و همراهی وزارت نفت رفع شد و به کارخانه های سیمان اجازه داده شد تا از تعداد بیشتری از نیروگاه ها سوخت جایگزین دریافت کنند اما این نکته را نباید فراموش کرد که برخی از کارخانه های سیمان در کلان شهرهایی نظیر سیمان تهران سیمان آبیک سیمان شمال فارس درود اصفهان و سپاهان که شامل هشت واحد است به سبب آلودگی هوا و چالش های زیست محیطی اجازه استفاده از مازوت هم ندارند.

این درحالیست که بسیاری از استان های کشور از جمله تهران آلودگی بسیاری را طی چند هفته اخیر تجربه کرده و همین موضوع استفاده از سوخت جایگزین را با محدودیت روبرو کرده است.

البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که بدانیم صنعت سیمان برای مصرف مازوت طراحی شده و گوگل یا سولفور که ایجاد می کند مستقیما مصرف و خارج می شوند؛ در حقیقت در فرآیند تولید با آهک جذب شده و تبدیل به گوگرد می شود؛ آزمایش های محیط زیستی انجام شده هم نشان می دهد که آن آلودگی که همیشه متصور می شود حقیقتا وجود ندارد؛ خوشبختانه طبق آمار انجمن صنفی صنعت سیمان تمامی کارخانه های سیمان شاخصه های زیست محیطی را رعایت و پاس می کنند. در حال حاضر ۶۰ کارخانه مازوت مصرف می کنند. این موضوع تحت پایش سازمان حفاظت محیط زیست است اما در مجموع صنعت سیمان به سبب مسائل هزینه ای چندان علاقه ای به مصرف مازوت ندارد؛ چراکه بیش از هزینه خودِ سوخت بایستی هزینه حمل ونقل بپردازد؛ این درحالیست که گاز داخل کارخانه است و با باز کردن شیر گاز سوخت در اختیار صنعت قرار می گیرد؛ اما به جهت کمبود گاز جهت حفظ تولید چاره ای جز استفاده از سوخت جایگزین نیست.

افت تولید در هشت ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته

یک فعال صنفی- صنعتی در تشریح وضعیت هشت ماهه امسال صنعت سیمان گفت: نمودارهای تولید در هشت ماهه امسال و مقایسه آن با مدت مشابه سال گذشته به خوبی اثر چالش محدودیت های برق را نشان می دهد؛ ضمن اینکه از آبان ماه با شروع محدودیت سوخت کاهش تولید نسبت به سال گذشته واضح است؛ هر چند که هنوز اثر این کاهش تولید بر جامعه مشهود نشده اما با توجه به روند نزولی ذخایر کلینکر تداوم این روند محدودیت های انرژی نگران کننده است.

طبق آمار در هشت ماهه امسال حدود ۵۰ میلیون تن کلینکر تولید شده که نسبت به میزان تولید آن در هشت ماهه سال گذشته سه میلیون تن کاهش تولید داشته ایم که در واقع به دلیل همین محدودیت های انرژی است؛ با وجود اینکه در آنلاین ماه تولید بهتر شد و بهبود پیدا کرد اما سه میلیون تن کاهش را شاهد بودیم؛ در تولید سیمان هم ۴۸ میلیون تن تولید داشتیم که ۴۰۰ هزار تن  نسبت به سال گذشته کاهش تولید ثبت شده است.

نباید از نظر دور داشت که صنعت سیمان یکی از صنایعی است که اثر فراوانی بر قیمت مسکن دارد. دولت برای تحقق شعار جهش تولید با مشارکت مردم باید دست از قیمت گذاری های دستوری بردارد و زمینه های لازم برای جذب سرمایه های خرد به این صنعت را فراهم کند. نباید فعالیت این صنعت به دلیل کمبود سوخت به طور کامل متوقف شود زیرا این امر منجر به ناامنی شغلی و تحمیل هزینه های اضافی به تولید خواهد شد.

انتهای پیام