پزشکان چرا و به کجا مهاجرت میکنند؟
عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی گفت: میزان پرداختی به پزشکان واقع بینانه نیست. دکتر یحیی ابراهیمی در خصوص مهاجرت پزشکان به کشورهای اطراف اظهار کرد: یکی از دلایل اصلی مهاجرت پزشکان به کشورهای اطراف مساله واقعی نبودن تعرفه‌های پزشکی است. وی بیان کرد: متاسفانه خیلی از پزشکانی که در مراکز دولتی فعالیت دارند مالیات ۳۵ درصدی برای آنها حساب می‌شود و این درحالیست که برای پزشکانی که در مراکز خصوصی فعالیت دارند فقط ۱۰ درصد مالیات گرفته می‌شود و این قوانین ضد و نقیض است که همه ما به آن معترض هستیم …
عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی گفت: باید محیط را به گونه‌ای فراهم سازیم که پزشکان و کادر درمان رضایت خاطر بیشتری داشته باشند. وی اضافه کرد: با وجود سیستم پلکانی که در نظر گرفته شده پزشکان از یک مبلغی بیشتر نمی‌توانند درآمد داشته باشند و این سبب شده یک پزشک دیگر رغبت و انگیزه‌ای نداشته باشد که در این سیستم کار کند. ابراهیمی با بیان اینکه میزان دستمزد پزشک در ایران را با کشورهای همجوار و سایر کشورهای دنیا مقایسه کنید، تصریح کرد: این افراد سرمایه‌های ملی هستند و سرمایه‌گذاری می‌کنیم و پزشک خوب تربیت می‌کنیم اما هنر جذب کردن آنها را نداریم.
۸۰ هزار پزشک عمومی در کشور وجود دارد
نماینده مردم سلسله و دلفان افزود: بر اساس آمار ۸۰ هزار پزشک عمومی در کشور وجود دارد یعنی به ازای هر یکهزار نفر جمعیت یک پزشک وجود دارد و وضعیت ما به لحاظ وجود پزشک نسبت به سایر کشورها شرایط خوبی است.
وی افزود:سوالی که مطرح است این بوده که چرا در مناطق محروم کشور با کمبود پزشک مواجه هستیم.
عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: میزان پرداختی به پزشکان واقع بینانه نیست و بهتر است که این پرداخت‌ها واقع بینانه دیده شود و بهترین امکانات و حقوق در اختیار پزشکان قرار داده شود چرا که در خارج از کشور بهترین امکانات و حقوق را در اختیار آنها قرار می‌دهند و این سبب شده آنان با رغبت بیشتری اقدام به مهاجرت کنند.
جهت اطلاع از ویزای دانشجویی کانادا و شرایط تحصیل در کانادا لطفا به وبسایت موسسه اعزام دانشجو پارس رادین مراجعه فرمایید.
مالیات سنگینی که بر دوش پزشکان گذاشته شده سبب مهاجرت آنان می‌شود
ابراهیمی گفت: با کمیسیون بهداشت مجلس صحبت شده مبنی براینکه موضوع پلکانی که دارد اتفاق می‌افتد نمی‌گذارد درآمد پزشکان درست حسابی باشد و مالیات سنگینی که بر دوش آنان گذاشته شده ترجیح می‌دهند که مهاجرت کنند.
نماینده مردم سلسله و دلفان در مجلس شورای اسلامی افزود: در کمیسیون به دنبال حل شدن موضوع پلکانی هستیم و ضرورت دارد که شرایط به گونه‌ای مهیا شود تا پزشکان و کادر درمانی که در این دو سال مقابله با کرونا ویروس در خط مقدم قرار داشتند حرمت آنها حفظ شود هر چند در بعضی مواقع حرمت‌شکنی‌ها شده با این حساب باید تعرفه کادر پزشکی و پرستاری و کادر بهداشت درمان واقع‌بینانه دیده شود تا پزشکان با دلگرمی بیشتری به فعالیت خود ادامه دهد.
وی با بیان اینکه مجلس اقدامات نظارتی دارد و سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت در حال انجام کار کارشناسی روی این قضیه هستند، افزود: این مهم در مجلس بررسی و آنچه به نفع مردم باشد انجام می شود.
تلاش برای رسیدن به سبک جدید زندگی
مردم دیگر در یک کشور بند نمی‌شوند و برای مواجه‌شدن با سبک جدید زندگی و برخورداری از رفاه بیشتر دست به مهاجرت می‌زنند و این کوچ‌کردن از کشوری به کشوری دیگر پیامدهای متعددی به همراه دارد. اینترنت، دنیای مجازی و مبادله خیلی سریع اطلاعات هم از عوامل تاثیرگذار بر مهاجرت است.
در این بین مهاجرت تحصیل‌کردگان و نخبگان نسبت به گذشته‌ها افزایش فزاینده‌ای دارد و مهاجرت پزشکان که به قولی جان انسانها در دست‌شان است، نگرانی‌ها را چند برابر کرده است.
آمارهای نگران‌کننده از مهاجرت پزشکان ایرانی
اگر به آمار مهاجرت پزشکان نگاهی بیندازیم گفته می‌شود یک‌چهارم پزشکان به اروپا و آمریکا مهاجرت کرده‌اند. یا اینکه در ۱۰ ماه اخیر حدود ۳هزار پزشک از ایران مهاجرت کرده‌اند که یقینا بر سلامت مردم بسیار تاثیرگذار است. تعداد کل پزشکان ایران حدود ۱۱۷هزار نفر است. به لحاظ تخصص پزشکی هم در کشورهای پیشرفته به‌ازای هر ۱۰هزار نفر جمعیت ۳۰–۲۰ پزشک متخصص وجود دارد.
در ایران به‌ازای هر ۱۰هزار نفر جمعیت فقط ۶ پزشک متخصص داریم که فاصله خیلی زیادی است. البته آمار پزشکان متخصص در تهران قابل قبول است، اما در کل کشور توزیع مناسبی نداریم. اگرچه پذیرش دانشجویان رشته پزشکی افزایش بسیار خوبی داشته است، با این حال گفته می‌شود در ۱۵ سال اخیر حدود ۴۰هزار پزشک بازنشسته شده‌اند که رقم بالایی است.
هزینه‌هایی که بر باد می‌روند
نکته دیگر آنکه وزارت بهداشت و درمان با سازمان نظام پزشکی در مورد مهاجرت پزشکان و کمبود پزشک نظرات متفاوتی دارند، اما عمق مشکل و چالش موجود بر همگان آشکار است. در بُعد اقتصادی چند سال قبل هزینه تربیت یک پزشک عمومی حدود ۷۰۰میلیون تومان اعلام شده بود که اکنون بسیار بیشتر است.
ملاحظه فرمایید ما برای تامین پزشک برای دیگر کشورها چقدر از جیب مردم هزینه می‌کنیم. چه کسی باید پاسخگوی این سیاست‌ها باشد. در مورد علت مهاجرت پزشکان مباحثی مثل میزان درآمد ناکافی با توجه به افزایش هزینه‌ها و تورم بالا، نبود امکانات و تجهیزات پزشکی کافی و درآمد بسیار خوب در خارج از کشور، فراهم بودن تضمین کافی برای تامین آینده خانواده و داشتن یک زندگی باثبات و غیره مطرح است.
از دولت محترم انتظار می‌رود با بررسی همه‌جانبه ابعاد موضوع و توجه به مصلحت عامه مردم باید طرح و برنامه مناسبی برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان به خصوص پزشکان محترم ارایه دهند.
اگر برای اداره امور کشور در همه ابعاد آن سازماندهی مناسب انجام و شرایط یک زندگی قابل قبول فراهم شود، این مهاجرت‌ها می‌تواند حالت عکس پیدا کند.
خبر عجیب و نگران کننده است، در سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۴ هزار و ۲۷ نفر درخواست گود استندینگ یا عدم سوءپیشینه پزشکی کردند. این یکی از ده‌ها قدم برای مهاجرت است که رئیس کل سازمان نظام پزشکی کشور به آن اشاره کرده است. البته این عدد به این معنا نیست که تمام این افراد از کشور خارج شدند، بلکه فقط درخواست داده‌اند. اما باید برای احتمال غالب شدن چنین تفکری بر جامعه پزشکی ایران نگران بود.
طبق آخرین نظرسنجی که رصدخانه مهاجرت ایران منتشر کرده، بیش از ۵۳ درصد کادر درمان تمایل دارند از ایران مهاجرت کنند و فقط ۳ درصد آنان پس از مهاجرت مایل‌اند به کشور بازگردند. از پاسخ‌دهندگان پرسشنامه‌ها درباره تأثیر عوامل درونی (مسائل شخصی) و عوامل بیرونی (وضعیت کلی کشور) بر تمایل آنان به مهاجرت نیز سؤال شد، پاسخ‌های گروه‌های هدف آشکار می‌کند که از نظر بیش از ۷۰ درصد پزشکان و پرستاران، «عوامل بیرونی» بر مهاجرت آنان تأثیر «بسیار زیاد» دارد. همچنین ۷۳ درصد پزشکان و پرستاران تأثیر تورم بر تمایلشان به مهاجرت را «بسیار زیاد» دانستند و ۶۳ درصد آنان تأثیر تحریم‌ها بر تمایلشان به مهاجرت را «خیلی زیاد» ارزیابی کردند.
در این میان، فقط ۱۰ درصد پزشکان و پرستاران گفتند که تصویر «بسیار مثبت» از تابعیت ایرانی خود دارند. همچنین ۵۸ درصد آنان تصویر «بسیار بدی» از آینده کشور در ذهن داشتند.
چرا ۱۶ هزار پزشک از ایران مهاجرت کردند؟
چرا ۱۶ هزار پزشک از ایران مهاجرت کردند؟
یک متخصص ایمونولوژی گفت: انتقال پزشکان به دیگر کشورها، تبدیل به یک تجارت شده است و آژانس‌های مسافرتی پیشنهادهای اغواکننده‌ای برای ان‌ها دارند. درواقع از بحث توریسم پزشکی به توریسم‌پزشک رسیده‌ایم!
موضوع فرار مغزها و نخبگان، حالا به مهاجرت دسته‌جمعی پزشکان و کادر درمان رسیده است. براساس آمار، ظرف یک‌سال گذشته ۱۶۰ متخصص قلب مهاجرت کرده‌اند؛ در همین مدت ۳۰ هزار کادر درمان از دانشکده‌های علوم پزشکی درخواست good standing یا «نداشتنِ سوءپیشینه» داشته‌اند که مقصدشان عمان بوده است؛ همچنین ظرف چهار سال گذشته ۱۶ هزار پزشک عمومی از کشور مهاجرت کرده‌اند.
ایران تنها در محدوده‌ای سوق‌الجیشی قرار نگرفته است که مثلاً روی طلا خوابیده باشد و از زمین و آسمانش بتواند اسکناس چاپ کند و سکه دربیاورد، بلکه دقیقاً روی تمام گسل‌های ریز و درشت قدم می‌زند؛ درد از هر کجای دنیا بیاید، سهم ایران کنار گذاشته می‌شود، جنگ و اپیدمی هم در هر سده می‌آید و پرچم سیاه بر در هر خانه‌ای می‌زند و می‌رود. از میان همه این مصائب، چند دهه‌ای بود که خیالمان راحت بود که اگر بیمار شویم، انواع پزشک‌ها را داریم.
پزشکی ما شهره خاص و عام است و هیچ دردی نمی‌تواند از زیر دست پزشک ایرانی در برود، اما میان همه نداشته‌های ما، از در و دیوار هشدار مهاجرت نخبگان پزشکی و کادر درمان می‌ریزد. آش چنان شور است که احتمالاً بعد از این، بابت عمل کوچک و بزرگمان هم باید به کشورهای همسایه مهاجرت کنیم؛ درست مانند اینکه در برهوتی از درد، تنها و بدون منجی بمانیم و هیچ کس نباشد حتی نبضمان را بگیرد.
پزشکان دست به تیغ نمی‌شوند
محمد رئیس‌زاده، رئیس‌کل نظام پزشکی ایران، چندی پیش از نبود تمایل به تحصیل در رشته جراحی قلب، خبر داده که بدون متقاضی مانده و برای جراحی کودکان هم امسال تنها یک نفر شرکت کرده است. درحالی‌که ظرف دو سال اخیر، ۶۳ جراحی پیوند قلب کودکان در کشور انجام شد و ایران در پله نخست دنیا ایستاد، رئیس‌زاده هشدار داده است: «جراح قلب اطفال نداریم، ممکن است چند سال دیگر مجبور به واردات جراح اطفال از خارج از کشور بشویم.»
آن طور که او می‌گوید موضوع کمبود متخصص در کشور یک موضوع کاملاً جدی است و تنها به تمایل نداشتن به تحصیل به رشته‌های پزشکی و خاص محدود نمی‌شود، بلکه در روی دیگر سکه، پزشکان و متخصصان ترجیح می‌دهند چمدان به دست شهر و کشور را تغییر دهند. آنها جزو دسته‌ای هستند که به یک‌رنگی آسمان در همه جا، اعتقادی ندارند. کشورهای حاشیه خلیج فارس هم اتفاقاً فرش قرمز دستبافی با تاروپود ابریشمی برایشان پهن کرده‌اند؛ کشورهایی که روزی توریسم پزشکی برای جذب بیماران آنها در کشور راه‌اندازی شد.
فرار مغزها و نخبگان به مهاجرت دسته‌جمعی پزشکان و کادر درمان رسیده است
رفتن این افراد تنها به معنای خروج تعدادی از افراد جامعه که روابط ملی و خونی با آنها داریم، نیست. هر چند از حق انتخاب خود استفاده میکنند، اما این طور که پزشکان می‌روند، باید منتظر بحران کمبود پزشک در آینده‌ای نزدیک باشیم. به گفته رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران، در سال ۱۴۰۰ بالغ بر چهار هزار و ۲۷ پزشک درخواست صدور گواهی عدم سوءپیشینه برای مهاجرت کرده‌اند. همچنین آمار درخواست good standing (گواهی عدم سوءپیشینه) برای مهاجرت پزشکان متخصص و فوق‌تخصص رو به افزایش است. علی تاجرنیا، مشاور سابق رئیس سازمان نظام پزشکی کشور نیز اعلام کرده بود که تنها در ۱۰ ماه منتهی به دی ۱۳۹۹ بیش از سه هزار پزشک از ایران مهاجرت کرده‌اند.
آمارها متنوع‌تر و بالاتر از این اعداد می‌تواند باشد، اما رئیس کل سازمان نظام پزشکی کشور، آن را اعلام نکرده و تماس «دنیای اقتصاد» برای گفت‌وگو با او بی‌نتیجه ماند و او سوالات را بی‌جواب گذاشت. براساس آماری که به دست ما رسیده است، ظرف یک‌سال گذشته ۱۶۰ متخصص قلب مهاجرت کرده‌اند. در همین مدت ۳۰ هزار نفر از کادر درمان از دانشکده‌های علوم پزشکی درخواست good standing داشته‌اند که مقصدشان عمان بوده است. ظرف چهار سال گذشته ۱۶ هزار پزشک عمومی از کشور مهاجرت کرده‌اند. این آمار زمانی برجسته‌تر می‌شود که بدانیم طبق اعلام وزارت بهداشت، ۱۸ هزار پزشک عمومی در سراسر کشور کمبود داریم. این ارقام تنها یک مشت عدد نیستند، جان و نفس ما می‌تواند در دست آنها باشد.
سنبه پر زور اقتصاد
حلقه مشکلات مدام در حال تنگ‌تر شدن است. آنکه دستش می‌رسد و جای مهاجرت پیدا می‌کند، کمتر تأمل می‌کند. تمایل ایرانی‌ها به مهاجرت را می‌توان از آماری متوجه شد که به تازگی منتشر شده است. به گزارش سایت رصدخانه مهاجرت ایران، هر چهار دقیقه یک ایرانی برای کانادا درخواست ویزا می‌دهد. محمد رئیس‌زاده، در عین حال که مهاجرت پزشکان را نگران‌کننده دانسته، شرایط اقتصادی ایران و غیرواقعی بودن تعرفه‌ها را از عوامل تأثیرگذار در مهاجرت پزشکان معرفی کرده است.
رضا لاری‌پور، سخنگوی سازمان نظام پزشکی، دلایل مهاجرت را به عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که شامل حال همه می‌شود، تقسیم‌بندی می‌کند. اما آنچه جای سوال دارد، آن است که پزشکان از نظر جایگاه اجتماعی در رده بالایی قرار دارند و از نظر اقتصادی نیز به نظر می‌رسد نباید چنان تحت فشار باشند، اما چرا این عامل در مورد آنها می‌تواند صادق باشد؟
لاری‌پور می‌گوید: «موضوع جایگاه بالای اجتماعی شامل همه جامعه پزشکی نمی‌شود.» او در این میان بخشی از تقصیر را به گردن رسانه‌ها و نگاهی که به جامعه تزریق میکنند و رفتار برخی از پزشکان می‌اندازد، به گونه‌ای که فرهنگ نوعی مردم تغییر کرده و جایگاه پزشکان و کادر درمان را کاهش داده است.
البته در این مورد اسنادی در دست نیست که بتوان به آن استناد کرد، اما «علی تاجرنیا» رئیس هیئت‌مدیره انجمن دندان‌پزشکی ایران اظهار می‌کند: با وجود آنکه درآمد جامعه پزشکی نسبت به دیگر اقشار بالاتر استف اما شکاف عمیقی بین سطح زندگی یک پزشک در ایران و خارج از ایران می‌بینید. او البته به موضوع فشارهای اجتماعی که آبشخور آن رسانه و سریال‌های طنز است، اشاره می‌کند و آن را منشأ تزلزل جایگاه اجتماعی پزشکان می‌داند. البته قبول دارد که رفتار برخی از همکاران او نیز گاهی در شأن یک طبیب نیست، اما رسانه‌ها اغراق هم کرده‌اند.
لاری‌پور درمورد تمرکز رسانه‌ها بر خطاهای پزشکی می‌گوید: «جامعه پزشکی در طول سال به بیش از ۹۰۰ میلیون نفر خدمات‌رسانی میکنند، حال باید دید میزان خطای پزشکی در این میان چقدر است.» موضوع نپرداختن مالیات پزشکان نیز مدتی غوغا کرد، کسانی که برای فرار مالیاتی، تنها به صورت نقد ویزیت میکنند. از نگاه لاری‌پور، این رفتارها جایگاه پزشکان را نسبت به قبل تضعیف کرده است. از نگاه او رسانه‌ها به دلیل آنکه نمی‌توانند نسبت به تخلفات پلیس، قاضی، وکیل و معلم بپردازند، جامعه پزشکی را گوشه رینگ قرار می‌دهند.
تاجرنیا هم اصناف دیگری را نام می‌برد که مالیات نمی‌دهند و به هزار ترفند چنگ می‌زنند تا از زیر بار آن فرار کنند، مانند فوتبالیست‌ها یا کسانی که لعاب فرهنگی به کار و تجارتشان می‌دهند تا از زیر پرداخت مالیات فرار کنند، اما این میان پزشکان بیش از سایر اصناف سیبل شدند. او هم قبول دارد در میان همکارانش چنین کسانی هستند، اما آن را عمومیت نمی‌دهد و در عین حال غوغاسالاری درمورد آن را موجب سرخوردگی جامعه پزشکی می‌داند. هر جور بخواهیم حساب و کتاب کنیم، پزشکان همان قدر که آدم‌های اسم و رسم‌داری هستند، باید وضع خوبی هم داشته باشند.