ابوعلی سینا را چرا همه دنیا بیش از ما می شناسند و به او احترام می گذارند؟

ابن سینا همواره به وسعت و غنای آثارش در شرق و غرب مورد توجه بوده است و این باز هم به برکت علمای منصف و برجسته غربی است که شب و روز خود را در جستجوی آثار این معجزه سپری کردند. در همه اعصار امروز به سوالات علمی و فلسفی پاسخ دهید.

تقریباً در همه کشورهای بزرگ جهان، از ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و اطراف ابن سینا برگزار شده است. مقالات ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آنچه در ایران نوشتیم نیست.

یکی از دروس اجباری ما درس فلسفه دکارت در اوایل انقلاب و در زمان جنگ تحمیلی بود که در فرانسه در مقطع فوق لیسانس دانشگاه خوزه تحصیل می کردم. معلم ما دکتر دومینیک لکور ، از پیشگامان فرانسوی دکارت بود که این درس را تدریس می کرد. او در روز اول درس این سوال را مطرح کرد: چرا دکارت قبل و بعد از خود با سایر فیلسوفان فرانسوی متفاوت است و آیا واقعاً یک پارچه است؟ در پرانتز بگویم که فرانسوی ها همیشه خود را عقل گرا معرفی کرده اند و این عقلانیت را هم به دکارت نسبت می دهند.

با این سوال سکوت در کلاس حاکم شد. برخی از دانشجویان پاسخی دادند که استاد قبول نکرد. سپس خود معلم با پاسخ عجیب خود کلاس را از حالت تعلیق درآورد که برای من هم تعجب آور بود. آن روزها مصادف با اولین روزهای انقلاب و جنگ تحمیلی بود و رسانه های فرانسوی در طول شبانه روز اخبار جنگ و انقلاب ایران را به تفصیل پخش می کردند و به تفصیل درباره آن بحث می کردند. معلم گفت: اگر ریشه عناصر انقلاب ایران را جستجو کنید به مذهب شیعه می رسد که بر خلاف سایر مذاهب اسلامی انقلابی است و همیشه با پادشاهان و حاکمان در ستیز بوده و آنها را به رسمیت نمی شناسد. فیلسوف بزرگ ایرانی که غرب در قرون وسطی دانش و فلسفه او را مدیون همان مذهب انقلابی شیعه است، «به دلیل تعلقش به این مذهب انقلابی، با حاکمان زمان خود به قدرت رسید و آواره شد. از شهر و کشور.”

وی ادامه داد: “من معتقدم دکارت ، که یکی از خوانندگان آثار فلسفی ابن سینا به زبان لاتین بود ، نه تنها تحت تأثیر علم و فلسفه قرار گرفت ، بلکه در شیوه زندگی خود نیز تحت تأثیر سلف ایرانی خود ، موسسه فلسفی دکارت قرار داشت. نتیجه می گیرد که من تحت تأثیر کار فلسفی ابن سینا درباره انسان مفسر هستم. جدای از این بهره برداری علمی و فلسفی، می بینیم که دکارت در طول زندگی خود بی قرار نبود و از شهری به شهر و از کشوری به کشور دیگر گریخت تا مسکنی امن بیابد و به در سایه آن تحقیق کنید و در این رفتار یک فرد نخواهید خواست از الگوی ابن سینا پیروی کند. »

سر کلاس خیلی خوشحال بودم چون استاد خیلی از ابن سینا تعریف کرد اما متاسفم که ما ایرانی ها نتونستیم نمونه کار فرانسوی دکارت رو برای ابن سینا درست کنیم. این باعث شد که با نگاهی تازه به برنامه تحقیقاتی آینده خود، کتابی درباره ابن سینا بنویسم.

پس از فارغ التحصیلی به ایران بازگشتم و در حین تدریس در دانشگاه صنعتی شریف، در مؤسسه مطالعات انسانی و فرهنگی، به دنبال علمای اسلام در ایران بودم. در آن زمان دکتر مهدی کلشنی ریاست پژوهشکده را بر عهده داشت و من تعدادی ویژه نامه درباره خیام و خواجه نصیر منتشر کردم. پس از آن پروژه ابن سینا را به عهده گرفتم و درخواست مقاله ای از داخل و خارج از ایران تا چاپ کتاب کردم. تا کنون ، علمای بزرگ ابن سینا بیشتر بر مسائل متافیزیکی ابن سینا و عرفان متمرکز شده اند. اگر جنبه‌های دیگری از ابن سینا مانند ریاضیات، نجوم، کیهان‌شناسی و موسیقی در غرب مورد مطالعه قرار گیرد، می‌خواهم با ارائه ترجمه‌هایی از این گونه آثار به سراغ ابن سینای معاصر در کشورم بروم. نویسندگان و مترجمان این کتاب نویسندگان و متخصصان برجسته ای در زمینه تحقیقات خود هستند و متأسفانه در زمان انتشار این کتاب نویسنده ایرانی دکتر ساسان سپنتا و نویسنده فرانسوی آقای مائورو زونتا هر دو درگذشتند. آنها گفتند که نمی توانند انتشار مقاله خود را ببینند.

آقای قسام فینیانوس ، نویسنده سوری یکی از مقالات ، به دلیل حمله داعش و گروه های تروریستی به سوریه ، محل قبلی خود را ترک کرد و من در حال حاضر از او اطلاعی ندارم. یکی از مقالات خوب این کتاب توسط دکتر کلشانی و شاگردش د. جمالی که درباره شعور و رابطه ذهن و مغز از دیدگاه ابن سینا است. همچنین دو مقاله درباره آثار نجومی ابن سینا یکی به زبان فارسی و دیگری به زبان فرانسه نوشته ام که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد. ما همچنین مقالاتی در مورد منطق روشها از دیدگاه ابن سینا توسط محققان خارجی داریم که توسط استادان ایرانی به فارسی ترجمه شده اند و این مقالات همچنین نگاهی تازه به مباحث منطقی ابن سینا دارند.

دلیل انتخاب تالیف کتاب ابن سینا تنها شناخت ابن سینا نبود، بلکه نقشی بود که این نابغه بزرگ در تمدن اسلامی داشت. او به تنهایی الگوی تمدن است، از هر نظر به آن نگاه کنید! به عنوان مثال، اگر زندگی نامه برخی از علما را چه در شرق و چه در غرب مطالعه کنید، می بینید که برای رسیدن به اهداف علمی، گاهی مجبور بوده اند از برخی از خواسته های قلبی خود دست بکشند و از دستورات پادشاهان ما اطاعت کنند. یا حاکمان آنقدر زیاد که نیازی به ذکر نام آنها نیست. برخی که جز علم چیزی نداشتند و از اخلاق و دین محروم بودند ، به دلیل وابستگی به زندگی مادی و دارایی های دنیوی ، از دانش خود در خدمت دشمنان بشریت استفاده کردند.

یکی دیگر از خصوصیات ابن سینا این بود که بسیاری از علوم زمان خود او را احاطه کرده بودند. امروزه به دلیل گسترش علم و پیدایش دانش جدید، برخی بر این باورند که بر خلاف گذشته تنها در یک علم باید تخصص داشت و عمر انسان برای مطالعه بسیاری از علوم برای محقق معاصر کافی نیست. اما اینها نیز اغلب قادر به نوآوری و اکتشاف در همان زمینه تخصصی نیستند. من با برخی از این اساتید در دانشگاه صنعتی شریف و سایر دانشگاه ها آشنا شده ام و متوجه شده ام که آنها نه تنها از دروس اساسی ادبیات، دین، فلسفه و سیاست در کشور خود بی اطلاع هستند. آنها همچنین فاقد ابتکار عمل در حوزه تخصصی خود هستند. به عنوان مثال ، من یک استاد ریاضیات را می شناسم که یک دانشمند جبر است اما وارد بحث های هندسه نمی شود و برعکس ، اگر ابن سینا را مطالعه کنید ، از محیط اطراف او در علوم مختلف شگفت زده خواهید شد!

دانشگاه صنعتی شریف و استاد گروه فلسفه علوم این دانشگاه یادداشتی را در مورد ضرورت توجه بیشتر به ابعاد ناشناخته این جهان بزرگ برای ما ارسال کردند که در ادامه می خوانید. ما ایرانیان آنطور که باید و شاید بزرگان علمی و فلسفی خود را بطور کلی و ابن سینا را بطور خاص نمی شناسیم و این عدم آگاهی مانع از عرضه کالاهای ارزشمند خود در بازار جهانی شده است. از سوی دیگر ، غربی ها در این زمینه از ما پیشی گرفته اند. ابن سینا همواره به وسعت و غنای آثارش در شرق و غرب مورد توجه بوده است و این باز هم به برکت علمای منصف و برجسته غربی است که شب و روز خود را در جستجوی آثار این معجزه سپری کردند. در همه اعصار امروز به سوالات علمی و فلسفی پاسخ دهید. تقریباً در همه کشورهای بزرگ جهان ، از ایالات متحده ، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر ، هند و پاکستان و اطراف ابن سینا برگزار شده است. مقالات ارائه شده در برخی از این سمینارها به هیچ وجه قابل مقایسه با آنچه ما در ایران نوشتیم نیست. انگیزه اصلی من از تالیف این کتاب ترجمه و چاپ برخی از این مقالات بوده است و شما با بررسی مقالات این کتاب با من موافق خواهید بود.

23302