دو سناریو برای نجات برجام

به گزارش اینترنت نیوز ، مقاله مفصل حسین موسویان در نخستین خاورمیانه به شرح زیر است:

معاون ایرانی پس از دیدار با وزیر امور خارجه از آغاز مذاکرات هسته ای ایران با قدرت های جهانی خبر داد. ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا در ماه می 2018 برجام را ترک کرد و شدیدترین تحریم ها را علیه ایران اعمال کرد در حالی که ایران به تمام تعهدات برجام پایبند بود.

در پاسخ به رویکرد ترامپ ، ایران با تقویت متحدان منطقه ای خود ، افزایش ظرفیت هسته ای و افزایش سطح غنی سازی از 5 تا 60 درصد برای تحمیل سیاست فشار حداکثری بر آمریکا ، “استراتژی مقاومت” را اتخاذ کرده است. به آرامی

در واقع، ترامپ با کاهش تعهدات برجام، ایران را به سمت یک نقطه هسته ای غیرقابل بازیافت سوق داده است تا پس از آن آمریکا هیچ علاقه ای به بازگشت به برجام نداشته باشد.

بایدن رئیس جمهور آمریکا گفت که به دیپلماسی متعهد است اما تاکید کرد که به دنبال راه های دیگری برای جلوگیری از دستیابی ایران به بمب هسته ای خواهد بود. راب مالی، نماینده آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل گفت: ما واقع بین هستیم. ما می دانیم که ایران ممکن است مسیر دیگری را طی کند. بنابراین، ما نیاز به هماهنگی با اسرائیل و دیگر متحدان منطقه ای خود داریم.

مهمترین موانع احیای برجام

در حالی که سقوط پرگام یک فاجعه است، به دلیل موانع زیر احتمال سقوط پرگام وجود دارد:

اول اینکه ایالات متحده علاوه بر مذاکرات منطقه ای به دنبال برگام به ویژه برگام پلاس است. در واقع آمریکا برای بازگشت به برگام از ایران امتیاز می خواهد تا نقش منطقه ای ایران را کنترل کند. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران اعلام کرد که با مشارکت شورای امنیت سازمان ملل متحد در مسائل منطقه‌ای و موشکی مخالف است و اجازه دخالت بیگانگان در امور امنیت ملی ایران را نخواهد داد.

دوم، ایران برای بازگشت به تعهدات کامل برجامی، خواستار اطمینان از عدم خروج مجدد آمریکا از برجام است و از دیگر کشورهای عضو برجام می‌خواهد در صورت نقض برجام به تعهدات خود پایبند باشند تا ایران بتواند از مزایای برجام بهره مند شود. برجامی اقتصادی علاوه بر این، کنگره آمریکا می تواند پس از احیای برجام و لغو تحریم ها، همان تحریم ها را تحت عنوان حقوق بشر و مسائل منطقه ای بازگرداند. اما نه ایالات متحده و نه دیگر قدرت های جهانی که در شورای امنیت سازمان ملل متحد (گروه 1+5) امضا کرده اند چنین تضمینی ارائه نمی دهند.

سومین مانع مربوط به سلاح است. بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، تحریم های سازمان ملل علیه تجارت تسلیحات با ایران در اکتبر سال گذشته لغو شد. اما دولت بایدن برای لغو فرمان اجرایی رئیس جمهور مبنی بر لغو تحریم تسلیحاتی ، مشکلات داخلی خواهد داشت. بنابراین ممکن است بایدن همان سیاست ترامپ را دنبال کند و از تجارت اسلحه سایر کشورها با ایران جلوگیری کند که نقض برنامه برجام است.

عدم تعادل نیرو

باید در نظر داشته باشیم که ایران در صورت عدم اجرای برجام با تحریم مواجه خواهد شد، در حالی که سایر قدرت های جهانی که عضو برجام هستند با هیچ مجازاتی برای نقض برجام مواجه نخواهند شد.

سناریوهای دوگانه برای نجات برجام

دو سناریو برای خروج از بن بست وجود دارد:

سناریوی اول بهترین گزینه برای اجرای کامل متن فعلی برجام بر اساس قطعنامه 2231 است. برای ایجاد اعتماد متقابل در تحقق این سناریو ، قدرتهای جهانی و ایران می توانند بر سر “برنامه اجرای گام به گام” توافق کنند شورای امنیت سازمان ملل به عنوان مثال در گام اول غنی سازی 60 درصدی ایران را در ازای لغو برخی تحریم ها مانند تحریم های مالی و بانکی ایران متوقف کرد. وی در گام دوم غنی سازی 20 درصدی ایران را در ازای لغو تحریم های نفتی ایران متوقف کرد و به این ترتیب این طرح گام به گام تکمیل شد.

سناریوی دوم می تواند آغاز یک فرآیند با اجرای بخشی از برنامه و پایان آن با تحقق برنامه پلاس باشد.

در واقع برجام از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول درباره شفافیت ، بازرسی و نظارت است. به گفته برگام، برای اطمینان از اینکه ایران به بمب هسته ای دست پیدا نمی کند، ایران حداکثر تعهدات شفافیت را بدون محدودیت زمانی پذیرفته است، مانند اجرای پروتکل الحاقی و اجرای قانون 3.1 موافقتنامه پادمان. باراک اوباما، رئیس جمهور سابق ایالات متحده، گفت که برگام بر اساس یک مکانیسم راستی آزمایی بی سابقه است، نه بر اعتماد.

بخش دوم برجام به محدودیت های برنامه هسته ای می پردازد که تاریخ انقضا دارد. به عنوان مثال، برای 10-15 سال، محدودیت هایی در سطح غنی سازی و تعداد و انواع سانتریفیوژ وجود دارد.

در سناریوی دوم ، برای اطمینان از عدم دستیابی ایران به بمب هسته ای ، ایران قسمت اول شورای امنیت سازمان ملل متحد را در مورد راستی آزمایی و شفافیت اجرا می کند و قدرتهای جهانی بخش عمده ای از تحریم ها مانند بانکداری و تحریم ها. جریمه های نفتی در این سناریو، ایران موظف به اجرای بخش دوم یعنی محدودیت‌های هسته‌ای نخواهد بود و در نهایت ایران می‌تواند «کشوری در آستانه دستیابی به بمب هسته‌ای بدون بمب هسته‌ای» باشد که بمب هسته‌ای نخواهد داشت. با این حال ، محدودیت های هسته ای تاریخ انقضا دارند و فراتر از تعهدات معاهده منع اشاعه هسته ای است.

در این سناریو و برای راستی‌آزمایی لغو تحریم‌های کلان، دولت رئیسی می‌تواند فهرست جامعی از پروژه‌های زیربنایی کشور را روی میز بگذارد و دولت بایدن می‌تواند مجوز وزارت خزانه‌داری برای توقف این پروژه‌ها را براساس برجام صادر کند. سایر کشورها می توانند بدون ترس از تحریم های احتمالی آمریکا در این پروژه ها با ایران همکاری کنند.

اما برای حرکت به سمت برجام پلاس، ایران و قدرت های جهانی باید بر سر سازوکاری مشروع به توافق برسند. مکانیسم صحیح گفتگوی منطقه ای، برگزاری گفت وگوی منطقه ای بین خود کشورهای منطقه در چارچوب قطعنامه 598 سازمان ملل متحد است. قطعنامه 598 که به جنگ ایران و عراق پایان داد، به دبیرکل دستور داد تا با هشت کشور گفتگو کند. کشورهای خلیج مکانیسم برقراری صلح و امنیت را بیان می کنند. از این رو هشت کشور حاشیه خلیج فارس می توانند در چارچوب قطعنامه شماره 598 سازمان ملل به میزبانی دبیرکل این سازمان مذاکرات منطقه ای را آغاز کرده و در مورد بحران های منطقه ای مانند یمن، سوریه، عراق و افغانستان گفتگو کنند.

در چارچوب این گفت‌وگوها و ایجاد نظام امنیت جمعی و همکاری در منطقه، کشورهای عربی خلیج فارس می‌توانند بر سر طرحی برای «خلیج فارس عاری از سلاح‌های هسته‌ای و سلاح‌های کشتار جمعی» به توافق برسند. کنوانسیون فقط جمعی سلاح های متعارف: دستیابی به منطقه ای که «پرجام پلاس» را به صورت منطقه ای به این طریق ایجاد کند. این شیوه ای است برای صحبت از بحران های خاورمیانه که به موفقیت مذاکرات برجام بستگی دارد.

311311