نقش ملت در حکومت چیست؟

* مرحوم آیت الله اسماعیل صدر در تفسیر کتاب شرایع مجازات اسلامی تألیف عبدالقادر عوده می فرماید که نظر عموم فقهای شیعه در موارد اختلاف بین مراجع به نظر فقهای شیعه در امامت و دولت به شرح زیر است. ; و امامت از دیدگاه شیعیان مبتنی بر نصی از جانب خداوند است که از زبان رسول اکرم صلی الله علیه و آله نشأت می گیرد، اما حکومت اسلامی در غیبت نبوت و غیبت امام معصوم به شکلی خواهد بود. مورد قبول ملت مسلمان راضی با. فردی که در راس حکومت اسلامی قرار می گیرد باید بر اساس رای و انتخاب امت اسلامی مشخص شود.

در نهم دی ماه 1366، نمایندگان امام در دبیرخانه مرکزی ائمه جمعه در استفتاء از امام پرسیدند که روش فقهی مسجد شرعی بر جامعه اسلامی چیست؟

امام در پاسخ، دستور را به هر شکلی توضیح دادند و در نهایت اعلام کردند که تشکیل حکومت اسلامی منوط به رای اکثریت مسلمانان است که در قانون اساسی نیز به آن اشاره شده است.

در پاسخ امام دو نظریه درباره ولایت مطرح شد: اول اصل اثبات ولایت فقیهان جامع الشرایط و دوم اطلاق ولایت و تشکیل حکومت به دست فقیه کل. آرای اکثریت مسلمانان شرط لازم برای تشکیل حکومت اسلامی است. توجه به آراء و آراء اکثریت مسلمانان در حکومت اسلامی از زمان های بسیار قدیم و به عبارت دیگر از ابتدای پیدایش شریعت اسلام در ترس از وفاداری به حاکم یا خلیفه مورد توجه بوده است. .

بر اساس نظریه کارآمدی، نقش مردم در حکومت اسلامی نقشی مسلم است، به این معنا که بدون نظر و تایید مردم، حکومت اسلامی در عمل تشکیل نمی شود و در صورت تشکیل، مؤثر نخواهد بود و روشن است که امکان تشکیل حکومت اسلامی زمانی فراهم می شود که اکثریت جامعه مسلمانان بر لزوم تشکیل چنین حکومتی توافق کنند.

و برای اثبات لزوم توجه به اراده ملت در تشکیل حکومت اسلامی، اکثر فقها به اصل معروف ظلم استناد و استدلال می کنند که می فرماید: مالکیت برای اینکه تصرف در آنها جایز نباشد. اموال بدون رضایت آنها، و به این نتیجه رسیدند که آنها به طریق اولی روح خود را کنترل می کنند، بنابراین هیچ کس نمی تواند آزادی آنها را محدود کند یا بدون رضایت آنها خود را تحمیل کند. . از سوی دیگر، تشکیل حکومت که لازمه بقای حیات اجتماعی انسان است، بدون تصرف در اموال و جان مردم و تعیین حدود آزادی های مشروع آنان امکان پذیر نیست، بنابراین لازم است که حکومت در راس امور قرار گیرد. از امور و حکمرانی، به انتخاب مردم، یا حداقل قابل قبول و راضی است.

تشکیل و تداوم حکومت بر اساس زور و بدون رضایت مردم همراه با بدبینی نسبت به دولت و رهبران آن موجب متزلزل شدن پایه های آن می شود و تردیدی نیست که در چنین شرایطی نه تنها فوق العاده است. هزینه ها تحمیل می شود. بر بیت المال برای بقای دولت، بلکه فعالیت های فرهنگی… و غیره به صورت قوی و مؤثر امکان پذیر نخواهد بود، زیرا لازمه این فعالیت ها مقبولیت عمومی است که ظاهراً دولت فاقد آن است.

پذیرش تشکیل حکومت اسلامی یا ادامه آن به بهای بدبینی مردم نسبت به اسلام و در نتیجه محدود کردن نفوذ دین و نفوذ آن بر مردم، عاقلانه و مشروع نیست، زیرا هدف اصلی از تشکیل حکومت اسلامی، گسترش است. اسلام در میان مردم و آن را به کمال برساند و سعادت فردی و اجتماعی است و روشن است که چنین هدفی بدون رضایت مردم در نتیجه تشکیل حکومت اسلامی محقق نمی شود. یا ادامه آن اگر با مقبولیت مردم همراه نباشد موجب تعصب به هدف و پایمال شدن مقاصد دین می شود پس قطعاً جایز است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این زمینه به امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: شما ولایت امت من را دارید، پس اگر ولایت شما را با صلح و صفا و رضایت شما بپذیرد. حکومت شما، امور آنها را در دست خواهید گرفت. و اگر با شما مخالفت کردند، آنچه را که دارند به آنها بسپار.

با توجه به اصول و مبانی مشخص شده در شیوه حکومت داری در حکومت اسلامی، آنچه این روزها نیازمند توجه بیشتر است، مبانی تشکیل حکومت دینی است که از ارکان اساسی اراده و نظر ملت است. مردم، و معلوم است که پیامبر صلی الله علیه و آله حتی در زمان حضور امام معصوم (علیه السلام) به اعمال حکومت و حاکمیت امیرالمومنین (علیه السلام) توجه می کند. بر او) مشمول مقبولیت مردم باشد که این خود بهترین گواه بر لزوم توجه به اراده ملت در نحوه اجرای حکم است.

تحلیل مبانی جمهوری اسلامی ایران = محمد جواد اریستو / حکومت و حکومت در اسلام = ان. ک. لمبتون، ترجمه دکتر مهدی فقیهی

وکیل شیراز

6565