مردی که زیاد می‌نوشت/ از خاطره‌نویسی‌های روزانه تا تقویم یادداشت‌های محرمانه

دیباروز پلاس – میثم امیری: اکبر هاشمی رفسنجانی سیاستمدار و نویسنده است. در مورد سیاست او بسیار گفته شده است، اما در مورد عادت های نویسندگی او کم گفته شده است. الهاشمی روزانه یادداشت می نوشت و از قلم و کاغذ استفاده می کرد. در این متن سعی می کنم ثابت کنم که نوشتن بخشی از رفتار هاشمی است. به گفته پسرش یاسر، او برای آرامش دلش نوشته است. (1) همانطور که در متون گواه است; راحت‌تر می‌توانست هر چیزی را که می‌گفت یا می‌گفت در ذهنش روی کاغذ بیاورد. لیست پستی هاشمی رفسنجانی شگفت انگیز است. مخصوصاً اگر بدانیم ده ها هزار صفحه یادداشت «سامانه زیرزمینی آسیا» (2) هنوز توسط مردم دیده نشده است.

هاشمی چگونه خواهد بود؟ سیاستمدار یا نویسنده؟ عینک نزده بود اما تصویری که جعفر چیرالینیا – شاید به نظر آیت الله – برای کتاب زندگی و زمانه الهاشمی انتخاب کرد، تصویری با عینک بود. (3) وقتی شخصی که خیره کننده نیست و خیلی سیاسی نیست، تصویر را با عینک خود برجسته می کند، به این معنی است که خواندن و نوشتن شخصیت او را شکل می دهد. خواندن به کنار، نوشتن روش همیشگی او بود.

آشنایی با آقای بروجردی از طریق نویسندگی

چون سیوتی خان بود. فقط نوشتن می تواند شاگرد گمنام رفسنجانی را با مرجع تقلید در زمان سید حسین بروجردی پیوند دهد. ایشان خطاب به آیت الله العظمی نوشت: من درس خود را می دانم، مرا امتحان کنید. مرحوم بروجردی قبل از خواندن نامه، شعر علفیه بن مالک را خواند. رو به هاشمی کرد: ادامه بده. هاشمی همچنان آن شعر و هر آنچه آیت الله اعظمی خواسته بود حفظ کرد. مرجا او را دوست داشت و از لحاظ مالی و معنوی تشویقش می کرد. (4)

الهاشمی از مکتب تشیع

نویسندگی با هاشمی آجین. در دوران دانشجویی در مؤسسه تایپ (5) مشغول به کار شد و ناگزیر از همان زمان با ماشین تحریر آشنا شد. همین دوستی، جمع دوستان و علاقه به نویسندگی او را به فکر انتشار مجله مکتب تشیع انداخت. علاقه به اشاعه عقاید در زمانی که مدرنیته هنوز به میدان نرسیده است. (مثلاً در همان سال ها مرحوم آقای بروجردی چیزی شبیه چرخ گوشت داشت و به زمین می زد تا برایش چای بیاورد، امام خمینی به ایشان فرمودند: این چیست؟ دنیا عوض شد، زنگ را رها کن. در کنار شما…) (6)

آغاز ترجمه و چاپ کتاب

در آغاز دهه چهل، الهاشمی بدون اینکه ساواک به این نفوذ اذعان داشته باشد، به مردی مؤثر در مبارزه تبدیل شد. وقتی جریزان به نوج رفت و از دست نگهبانان فرار کرد، کتابی در مورد فلسطین ترجمه کرد. وی این ترجمه را در ادامه فعالیت پژوهشی خود در مکتب اسلام دید. کتاب آرمان فلسطین به مصدق رسید. او آن را دوست داشت و به همین دلیل این کتاب دیده شد.[7)همانطورکهآلهاشمنوشتهاست،کتابهایدیگراودربوتهمبارزات[7)كماكتبالهاشميكتبهالأخرىفيبوتقةالنضالات

اساساً روش مبارزه با هاشمی بر اساس نوشته مشخص شد. آگهی می نوشت یا پیام می داد و انتقام می گرفت یا تصمیمی را آماده می کرد.

اگر مخالفت حضرت امام با لایحه تسلیم را نقطه عطفی در سال های مبارزه بدانیم، باید به نقش هوشمندانه هاشمی اشاره کرد. این هاشمی رفسنجانی بود که اسناد و مذاکرات مربوط به این قانون را تهیه، تنظیم و تنظیم کرد و با گزارش کامل به امام تحویل داد. (8) و در اینجا امام فریاد زد: ما را فروختند…

تفسیر الهاشمی از ادله

الهاشمی در سال 54 پس از یک سلسله فعالیت های خیره کننده مجاهدین به نفع انقلاب به زندان افتاد. او در اینجا کار بزرگی انجام داد. بهتر است این قطعه از کلام آیت الله را بخوانید:

«از افسران ساواک خواستم قرآنی به من بدهند، امتناع کردند… از حافظه ام کمک خواستم، چون در آن روزها بیشتر آیات قرآن را به صورت واقعی و به ترتیب حفظ می کردم. من و من نتایج خوبی گرفتیم، اگرچه وسیله ای برای یادداشت برداری وجود ندارد، اما صفحات ذهنم بسیاری از مطالب و موضوعات قرآن را ضبط و تنظیم کرد.(9)

علاوه بر این، تقریباً 25 جزء از قرآن را در زندان (در فواصل زمانی مختلف) حفظ کرد. انتقادی در طول دستگیری او در سال 1954، محدودیت ها به آرامی کاهش یافت و به او کتاب و لوازم التحریر دادند. این اکبر هاشمی است که با نوشتن درد زندان اوین را تسکین می دهد:

بعد از نماز صبح تقریباً تا ظهر مشغول این کار بودم.» (یکسان)

و

«در پایان، بیست و دو دفتر (دویست صفحه) به طور کامل با تکه‌های فشرده، مختصر و نشان‌دهنده پر شد» (همان).

اکبر هاشمی رفسنجانی در جلسات زندان این لغزش ها را از زیر عبا به دست همسرش زیر چادر می رساند. (یکسان)

این اوراق بعدها مبنای شرح راهنما در 22 جلد (معادل تعداد دفتر) شد که توسط جمعی از محققین تهیه شد و در سال 1351 برنده کتاب سال جمهوری اسلامی شد (10).

اکبر هاشمی در همان زندان نقدی بر کتاب فلسفه تاریخ دکتر پیمان نوشت. اما مشخص نیست چه اتفاقی برای این مشاهدات افتاده است. (11)

به نوشتن یک دفتر خاطرات ادامه دهید

بعد از پیروزی انقلاب خبری از عملکرد آقای هاشمی نبود. کشور دچار بحران، جنگ و تروریسم شد. اما آیا ممکن است که هاشمی ننوشته باشد؟ در تمام این سالها که در جریان مبارزات سیاسی و نظامی بود، خاطرات خود را می نوشت. او پس از پایان دوران ریاست جمهوری اش وقت آزاد داشت تا خاطرات سال های انقلاب و از همه مهمتر خاطرات دهه شصت را منتشر کند. انتشار این خاطرات انقلابی انقلابی در روایت تاریخ سیاسی پس از انقلاب محسوب می شود. خاطرات هاشمی رفسنجانی از سال 60 تا 77 مرتباً منتشر می شد. هر آنچه منتشر می شد قبل از انتشار به چشم رهبر ایران دیده می شد. این داب الهاشمی بود که مشتاق بود نظر رهبری را در مورد خاطرات قبل از انتشار بداند. روزی نیست که هاشمی در این باره چیزی ننویسد. نویسندگی برای هاشمی به قدری مشکل بزرگی بود که گاهی خاطرات پنهانی را در تقویم کوچکی که معمولاً با خود داشت می نوشت. (11) بسیاری از تحلیل ها، مشاهدات و سوابق الهاشمی منتشر نشده است. اسناد الهاشمی درباره جنگ و نامه های او به صدام و دیگر شخصیت های مهم سیاسی مانند یاسر عرفات کامل هنوز منتشر نشده است. حتی وصیت هاشمی هم دست خانواده اش نیست. (12) اما هیچ شخصیت سیاسی معاصری مانند او ننوشته است.

نامه معروف 1988

انتخابات 2008 الهاشمی را در صدر اخبار قرار داد. بیشتر به این دلیل که محمود احمدی نژاد، هاشمی رفسنجانی را مدیر اصلی جناح مخالف در 23 خرداد 87 می دانست. مراسم ختم امام یک روز بعد از سخنرانی احمدی نژاد برگزار شد. هاشمی جلوی دوربین ها به احمدی نژاد نزدیک شد و به او «کاغذ» داد. او سخنان احمدی نژاد در آن روزنامه را تکذیب کرده بود. (13) چند روز بعد نامه ای خطاب به فرمانده نوشت. عکس هایی از این لحظه منتشر شده است. آیت الله لباس فرم سفید به تن داشت اما عینک نداشت. صفحات A4 شماره گذاری شده اند، متن تقریبا بدون خط و خش است. اما نکته جالب این است که این متن با متن نهایی که بعدا منتشر شد متفاوت است. عباراتی مانند «رهنمای عالی»، «امام راحیل» و «آیت الله شهید مظلوم دکتر بهشتی» بعداً در متن اضافه شد. (14) تعارفات اجباری که به توصیه مشاوران باید به نامه اصلی پیوست شود. کلمه کلیدی را می توان در تصویر یافت، یادآور داستان شماره چهار «در شرح حال الملوک» جلستان السعدی است که می گوید: طایفه ای از دزدان عرب (احتمالاً احمدی نژاد که از سران هاشمی بوده است). ) بر کوهی نشسته بودند و بندر کاروان بسته بود و او تابع ممالک مقید (یعنی حیله) بود و لشکر سلطان را شکست داد… و داستان… از کشورهایی (که اکبر هاشمی از آنهاست. احتمالاً یکی از آنها بوده است) از طرف دیگر هم برای دفع ضررشان مشورت کرده است، اگر این قبیله هم از این روش (یعنی روش) پیروی کنند، با ادامه آنها جلوی مقاومت گرفته می شود (که غیرممکن است)…

هاشمي اين آيه را از آن داستان عجيب برگزيد كه گفت: برخورد عاشقانه و محبت آميز با تران عاقبت شومي دارد:

منبع ممکن است بیل زدن باشد. چو پر، به پشته نمی گذرد

اما سید الهاشمی شعر را اندکی تغییر داد و به جای «گذر» در مصراع دوم، دوباره همان کلمه را «گرفتن» به کار برد تا چینش زبانی سیاس کرمانی شاعر شیرازی از مقصودش منحرف نشود; این نوع تحریفات ادبی در بین سیاستمداران رایج است. تبدیل ساده واقعیت یا ساده سازی واقعیت برای رسیدن به هدف.

لبه:

1. https://www.yjc.news/00OtLy

2. این عبارت برگرفته از توصیف حسن روحانی از هاشمی رفسنجانی است:

http://rajanews.com/node/263685

3. نگاه کردن به

https://ketab.ir/book/62add692-2dc5-400b-8798-650162c5294d

4. هاشمی رفسنجانی، اکبر (1376)، عصر مبارزه، نشر دار معارف انگلیسی، ص 87.

5. همان صفحه 94

6. https://b2n.ir/n34902

7. هاشمی رفسنجانی، اکبر (1376)، عصر مبارزه، نشر دار معارف انگلیسی، ص 172.

8. همان صفحه 197

9. پیش از این، ص 307 تا 310

10. https://wiki.ahlolbait.com/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9 85% D8% A7

11. mshrgh.ir/63990

12. khabaronline.ir/xgwrc

13. https://rafsanjani.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1?period= 7

14. mehrnews.com/x9CgW